Jak uprawa ryżu i prosa wpłynęła na prehistoryczną Japonię
Japonia, podobnie jak wiele innych cywilizacji, nie zawsze była społeczeństwem rolniczym. W rzeczywistości 16 000 lat temu Wyspy Japońskie były zamieszkane przez złożoną populację łowców-zbieraczy. Zaczęło się to jednak zmieniać 3000 lat temu, gdy migranci z Półwyspu Koreańskiego przybyli, przynosząc ze sobą nowe kultury i normy. „Historia jest pełna przykładów tego, w jaki sposób wydarzenia migracyjne na dużą skalę sprzyjały przekazywaniu nowych idei między tradycjami, często prowadząc do kluczowych zmian w społeczeństwie i kulturze zasiedziałych grup” — mówi Enrico Crema, badacz z Uniwersytetu w Cambridge. Jednak, jak zauważa Crema, zmiany te zachodziły powoli. Dowody archeologiczne z prehistorycznej Japonii sugerują regionalne różnice w sposobie, w jaki lokalne zasiedziałe grupy reagowały na migrantów i przywiezione przez nich pakiety kulturowe. „Ta zmienność w lokalnych reakcjach znajduje odzwierciedlenie w nierównomiernym tempie rozprzestrzeniania się upraw ryżu, z zapisami pokazującymi epizody opóźnień i tymczasowych adopcji” — dodaje Crema. „Następnie nastąpił powrót do wcześniejszych strategii wyżywienia lub, w niektórych przypadkach, niemal całkowite odrzucenie tej praktyki na dłuższy czas”. Crema ma nadzieję, że przy wsparciu finansowanego ze środków UE projektu ENCOUNTER uda się zrozumieć, dlaczego wprowadzenie ryżu do japońskiego społeczeństwa przebiegało w sposób tak zróżnicowany.
Wykorzystanie bogatego dorobku archeologicznego Japonii
Projekt skorzystał z faktu, że Japonia skrupulatnie zbierała bogatą dokumentację archeologiczną. „Chociaż znaczna część archeologii naukowej polega na szukaniu najnowszych danych, my chcieliśmy pokazać, jak można uzyskać ważne informacje z tego, co już mamy” — wyjaśnia Crema. W tym celu naukowcy opracowali nowe techniki ilościowe, które pozwoliły im określić, kiedy, gdzie i w jaki sposób wystąpiły opóźnienia w rozpowszechnianiu rolnictwa ryżu. Dzięki wykorzystaniu tych technik w ramach projektu udało się wskazać miejsca, w których nastąpił znaczny wzrost populacji w porównaniu z innymi, gdzie wystąpiły nieznaczne zmiany gęstości zaludnienia.
Związek między uprawą ryżu a wzrostem populacji
Chociaż po wprowadzeniu rolnictwa zwykle następuje ogólny wzrost płodności, a tym samym populacji, w prehistorycznej Japonii niekoniecznie zawsze tak było. „Nasze analizy demograficznego wpływu upraw ryżu w Japonii sugerują znaczne różnice regionalne, nawet jeśli weźmiemy pod uwagę różne czasy przybycia” — zauważa Crema. „W niektórych obszarach widać ogromny wzrost, ale w innych nie widać praktycznie żadnych zmian po wprowadzeniu nowej gospodarki”. Zdaniem Cremy rozwikłanie przyczyn i konsekwencji zróżnicowanego tempa i sposobu rozpowszechniania się upraw ryżu w prehistorycznej Japonii będzie wymagało dalszych badań.
Dziedzictwo otwartej nauki
Techniki i metody opracowane w ramach projektu ENCOUNTER pomogą nie tylko w prowadzonych badaniach, skorzystają na nich także inne inicjatywy naukowe. Jak podsumowuje Crema: „od początku naszego projektu mocno zaangażowaliśmy się w otwartą naukę, dokładając wszelkich starań, aby zapewnić pełną odtwarzalność wszystkich naszych badań”. W ramach projektu, który otrzymał wsparcie ze strony Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych, opracowano również dwie innowacyjne aplikacje do syntezy starszych danych — obie są już stosowane przez innych badaczy.
Słowa kluczowe
ENCOUNTER, uprawa ryżu, proso, Japonia, łowcy-zbieracze, migranci, zapis archeologiczny, archeologia, rolnictwo ryżu, otwarta nauka