Budowanie społeczności wspierającej bezpieczne i zrównoważone projektowanie
Przyszłość europejskiego przemysłu w ogromnej mierze opiera się na gospodarce o obiegu zamkniętym – wykorzystującej chemikalia i materiały o ograniczonym wpływie na zdrowie ludzi i środowisko. Zadaniem koncepcji bezpiecznego i zrównoważonego projektowania (ang. safe and sustainable by design, SSbD) jest umożliwienie identyfikacji takich materiałów na jak najwcześniejszym etapie procesu innowacji. „To właśnie połączenie bezpieczeństwa i zrównoważonego rozwoju sprawia, że koncepcja SSbD jest tak nowatorska”, wyjaśnia koordynatorka projektu IRISS Emma Strömberg ze Szwedzkiego Instytutu Badań Środowiskowych IVL. „Jej zastosowanie gwarantuje, że na etapie projektowania chemikaliów i materiałów nie skupiamy się tylko na jednej z tych dwóch kwestii, tylko zajmujemy się obiema jednocześnie”.
Zastosowanie SSbD w gospodarce o obiegu zamkniętym
Projekt IRISS ruszył w czerwcu 2022 roku z zamysłem promowania tej koncepcji wśród szerokiego grona partnerów branżowych. Punktem wyjścia do podjęcia tej inicjatywy były ramy SSbD, ogłoszone przez Komisję Europejską w grudniu tego samego roku. „Przed wprowadzeniem tych ram powszechne zrozumienie koncepcji SSbD tak naprawdę nie istniało”, dodaje Strömberg. Projekt zgromadził wielu ekspertów z kręgów akademickich, przemysłowych i politycznych, którym przyświecał jeden cel – poprawa świadomości i znalezienie wspólnego języka na potrzeby debaty poświęconej SSbD. „Chcieliśmy być w stanie wyjaśnić, co rzeczywiście mamy na myśli, gdy mówimy o ocenie SSbD”, mówi Strömberg. Drugim ważnym celem projektu było zbudowanie społeczności skupionej wokół idei SSbD. Z myślą o realizacji tej wizji powstała platforma, na której można wymieniać się doświadczeniami i dyskutować na temat bardziej złożonych kwestii. „Jedną z takich kwestii może być na przykład sposób postępowania z zanieczyszczeniami pochodzącymi z recyklingu materiałów”, zauważa Strömberg. „Dzięki zastosowaniu koncepcji SSbD partnerzy przemysłowi są w stanie rozstrzygnąć wszelkie kwestie związane ze zdrowiem już na wczesnym etapie projektowania, a jednocześnie mogą wspierać obieg zamknięty”.
SSbD w warunkach przemysłowych
Aby ocenić możliwość zastosowania ram SSbD w warunkach przemysłowych, zespół projektu skupił się na siedmiu łańcuchach wartości w dziedzinie chemikaliów i produktów wykorzystywanych w przemyśle włókienniczym, budowlanym, elektronicznym, energetycznym, motoryzacyjnym, opakowaniowym i perfumeryjnym. „Chcieliśmy przyjrzeć się rzeczywistym studiom przypadków i na tej podstawie znaleźć rozwiązania”, dodaje Strömberg. „Wiele z tych studiów przypadków dotyczyło bardzo konkretnych zagadnień. Jeśli chodzi na przykład o sektor motoryzacyjny, badaliśmy poliuretan stosowany w fotelach samochodowych”. Branża motoryzacyjna prawdopodobnie odegra znaczącą rolę w przemianach społecznych idących w kierunku bezpieczniejszego i bardziej zrównoważonego modelu. Jednocześnie sektor ten odpowiada za znaczne ilości emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczenie powietrza. Z tego powodu uwzględnienie zarówno bezpieczeństwa, jak i zrównoważonego rozwoju już na etapie projektowania i opracowywania produktów może przynieść społeczeństwu niebagatelne korzyści. „W każdym łańcuchu wartości zidentyfikowano produkt, materiał bądź związek chemiczny, na którym następnie skupiły się prace”, wyjaśnia Strömberg. „Byliśmy również zainteresowani możliwością ustalenia, czy istnieją jakiekolwiek luki w wiedzy lub umiejętnościach, które wymagają bliższej uwagi”.
Budowanie społeczności SSbD
Zainicjowana w ramach projektu IRISS społeczność skupiona wokół idei SSbD została powołana do życia w maju 2024 roku, a obecnie liczy już ponad 350 członków. Platforma ta zapewnia przestrzeń, w której można dzielić się informacjami, tworzyć grupy robocze i omawiać problemy specyficzne dla danego sektora. „Po zakończeniu projektu zamierzamy nadal rozwijać tę społeczność”, zaznacza Strömberg. „W planach są również sesje szkoleniowe na temat sposobów stosowania SSbD w określonych sektorach, a także organizacja konferencji poświęconej koncepcji SSbD, która odbędzie się w listopadzie 2025 roku”. Strömberg uważa, że już teraz widać, że projekt pomógł zwiększyć świadomość na temat SSbD, a także zapoczątkować szereg interesujących dyskusji dotyczących ogromnego znaczenia chemikaliów i materiałów dla społeczeństwa. „Społeczność odgrywa tutaj istotną rolę i nie mamy na myśli jedynie Europy”, mówi. „Rozpowszechniamy tę ideę na arenie międzynarodowej z myślą o uczynieniu społeczności SSbD przedsięwzięciem o zasięgu globalnym”.
Słowa kluczowe
IRISS, bezpieczne i zrównoważone projektowanie, chemikalia, gospodarka o obiegu zamkniętym, motoryzacja, budownictwo, społeczność, zainteresowane strony, ramy
