Wczesne i ukierunkowane działania wpływają pozytywnie na zdrowie psychiczne
Gdy z początkiem 2020 roku w Europie rozpoczęła się pandemia COVID-19, zarówno rządy, jak i organizacje i ośrodki akademickie skupiły się na ograniczeniu rozprzestrzeniania się wirusa, leczeniu pacjentów i opracowaniu szczepionki. Zaledwie kilka miesięcy później pojawiły się jednak pierwsze pytania i obawy o stan psychiczny ludności. Próbę znalezienia odpowiedzi na nie podjął zespół projektu RESPOND, który wystartował pod koniec 2020 roku - w szczytowym okresie pandemii. „Mówimy o okresie, w którym nasza wiedza na temat wpływu tej sytuacji na zdrowie psychiczne i samopoczucie ludzi była w gruncie rzeczy mocno ograniczona”, wyjaśnia Marit Sijbrandij, koordynatorka projektu RESPOND z ramienia Wolnego Uniwersytetu w Amsterdamie w Niderlandach. „Postanowiliśmy sprawdzić, jak publiczne systemy opieki zdrowotnej radziły sobie z tymi skutkami i zbadać działania, które mogły pomóc w tej sytuacji”.
Badanie narzędzi wspierających dobre samopoczucie
W celu realizacji założeń zespół nawiązał ścisłą współpracę z dwoma uznanymi programami Światowej Organizacji Zdrowia. Koncepcja zakładała dostosowanie dostępnych narzędzi do konkretnych potrzeb i opracowanie metod wsparcia grup najbardziej narażonych na problemy dotyczące zdrowia psychicznego. Pierwsze z wykorzystanych narzędzi, czyli ilustrowany przewodnik zatytułowany „Doing What Matters in Times of Stress” (DWM), pomaga w radzeniu sobie z przeciwnościami losu, a jego treść jest dostępna za pośrednictwem smartfonów. Przewodnik zawiera techniki samopomocy i dotyczy zagadnień takich jak życzliwość, zapewnianie przestrzeni i pomaganie ludziom w radzeniu sobie ze stresem. Narzędzie uzupełniają cotygodniowe krótkie rozmowy telefoniczne z pomocnikiem. Drugie narzędzie, czyli Problem Management Plus (PM+) pomaga osobom cierpiącym z powodu stresu. Narzędzie jest przeznaczone dla grup, które mogą być szczególnie narażone na przeciwności. Opiera się na pracy z przeszkolonym wolontariuszem-amatorem w języku ojczystym. „Chcieliśmy sprawdzić, czy programy te mogą być wykorzystywane także zdalnie, za pośrednictwem platform takich jak Zoom, w celu poprawy samopoczucia ludzi”, dodaje Sijbrandij. „W tym celu dostosowaliśmy materiały dostępne za pośrednictwem smartfonów”.
Zdalne rozwiązania wspierające walkę ze stresem
Choć opracowanie szczepionek umożliwiło światu pokonanie pandemii COVID-19, jej wpływ na zdrowie psychiczne pozostawał niezbadany. Wówczas zespół zaczął koncentrować się na konkretnych grupach, które uznał za najmocniej dotknięte skutkami pandemii. Wśród nich znaleźli się pracownicy sektora ochrony zdrowia w Hiszpanii, uchodźcy i migranci we Włoszech, polscy migranci zarobkowi w Niderlandach, a także osoby żyjące w niepewnych warunkach lub bez schronienia we Francji. Wiele z tych osób żyło i pracowało w zatłoczonych miejscach, często z dala od reszty rodziny. „W przypadku tych grup zastosowaliśmy w pierwszej kolejności narzędzie DWM”, zauważa Sijbrandij. „W sytuacjach, w których nadal odczuwały problemy, proponowaliśmy PM+. Korzystanie z narzędzia obejmowało 15-minutową rozmowę z trenerem raz w tygodniu. Szybko ustaliliśmy, że działania skutecznie ograniczały stres we wszystkich grupach”.
Dobrostan a podejmowanie decyzji związanych ze zdrowiem
Zespół zbadał również, w jakim stopniu decydenci uwzględniali zdrowie psychiczne i dobrostan w procesach związanych z podejmowaniem decyzji na temat zdrowia. Doprowadziło to do opracowania zaleceń, które zwracały uwagę na znaczenie odporności, spójności społecznej i ukierunkowanych działań z punktu widzenia grup szczególnie narażonych. Opracowane narzędzia zostały następnie wykorzystane w innych projektach. Wśród nich można wymienić inicjatywę mającą na celu ocenę dobrostanu psychicznego ukraińskich uchodźców w Polsce, Rumunii i na Słowacji, a także projekt dotyczący stresu związanego z pracą w MŚP. „Strategia obrana w ramach projektu RESPOND została opisana na łamach unijnego portalu Best Practices Portal gromadzącego najlepsze praktyki”, mówi Sijbrandij. „Obecnie pracujemy również nad uruchomieniem szkoleń w zakresie tych działań, dzięki czemu będą utrzymywane i dostępne w czasach kryzysów”.
Słowa kluczowe
RESPOND, pandemia COVID-19, wirus, zdrowie, samopoczucie psychiczne, szczepionka
