Słodzik – przyjaciel czy wróg?
Wziąwszy pod uwagę, że nadmierne spożywanie cukru przyczynia się do rozwoju otyłości i chorób sercowo-metabolicznych, Światowa Organizacja Zdrowia zaleca, aby ilość tzw. cukrów wolnych w diecie nie przekraczała 10 % całkowitej podaży energii w ciągu dnia. Jak wyjaśnia Jo Harrold, współkoordynatorka projektu SWEET: „Sztuczne/naturalne/nieodżywcze substancje słodzące, słodziki o obniżonej kaloryczności, a także wzmacniacze słodyczy oferują możliwość usunięcia z diety kalorii w postaci cukru, przy jednoczesnym zachowaniu atrakcyjności i opłacalności popularnych produktów z punktu widzenia konsumentów”. Jo Harrold, pełniąca funkcję dziekana Wydziału Psychologii Uniwersytetu Liverpoolskiego, na którym prowadzi wykłady w dziedzinie apetytu i otyłości, postanowiła ustalić, jakie zagrożenia i jakie korzyści wiążą się ze stosowaniem zamienników cukru. Celem badań było również określenie barier, które stoją na przeszkodzie ich szerszego wykorzystania. „Wszystkie słodziki i wzmacniacze słodyczy są zatwierdzone do spożycia przez ludzi, ale nadal nie są w pełni wykorzystywane. Przyczyną jest fakt, że pomimo sporej ilości danych dotyczących bezpieczeństwa niektóre badania wskazują na ich związek ze zwiększonym ryzykiem udaru mózgu i chorób serca. Z kolei inne badania sugerują, że mogą one mieć negatywny wpływ na mikrobiotę jelitową”, dodaje uczona.
Badania kliniczne i ankietowe oceniające skutki stosowania zamienników cukru
Zespół projektu wykorzystał cały wachlarz dostępnych protokołów na potrzeby badań dotyczących skutków stosowania słodzików i wzmacniaczy słodyczy, w tym badań dotyczących spożywania dużych jednorazowych (w ciągu 1 dnia) i wielokrotnych dawek (przez 14 dni) pojedynczych produktów spożywczych. Ich celem była ocena wpływu tych substancji na odpowiedź glikemiczną. Wzięto również pod uwagę takie parametry, jak nawyki żywieniowe oraz biochemia krwi. Badania zostały przeprowadzone na osobach dorosłych rekrutowanych w Danii, Francji, Hiszpanii i Zjednoczonym Królestwie. „Centralnym punktem prac w ramach projektu SWEET było roczne randomizowane badanie z grupą kontrolną, które miało na celu ustalenie, czy długotrwałe stosowanie słodzików i wzmacniaczy słodyczy jako elementu zdrowej diety o niskiej zawartości cukru może wesprzeć utrzymanie wagi po szybkiej utracie kilogramów”, dodaje Harrold. W randomizowanym badaniu przeanalizowano markery określające stosunek korzyści do ryzyka w przypadku cukrzycy typu 2 i chorób układu krążenia w porównaniu z osobami, które nie spożywają tych substancji. W tym celu do badania rekrutowano osoby dorosłe i dzieci cierpiące na nadwagę lub otyłość w Danii, Grecji, Hiszpanii i Niderlandach. Zespół przeprowadził również ankietę internetową, w której udział wzięło ponad 11 000 konsumentów z większości państw członkowskich UE. Jej celem było poznanie nastawienia, postrzegania i intencji behawioralnych wobec słodzików i wzmacniaczy słodyczy.
Unikanie zamienników cukru z powodu postrzeganego ryzyka dla zdrowia
Analizy wykazały, że postrzegane przez konsumentów korzyści płynące ze stosowania słodzików i wzmacniaczy słodyczy obejmowały utratę wagi, kontrolowanie cukrzycy i zdrowie jamy ustnej. Substancje słodzące pochodzące ze źródeł roślinnych były postrzegane bardziej pozytywnie, niż te uzyskane ze źródeł sztucznych. Ponadto z badania wynika, że głównym powodem unikania słodzików i wzmacniaczy słodyczy jest subiektywnie szacowane ryzyko dla zdrowia. Harrold zauważa przy tym: „Krótko- i średnioterminowe kontrolowane interwencje wykazały jednak, że użycie słodzików i wzmacniaczy słodyczy w napojach oraz półstałych i stałych słodkich matrycach żywnościowych przyczynia się do niższej glikemii, a jednocześnie nie wywiera negatywnego wpływu na markery związane z apetytem, metabolizmem lub stanem zdrowia, ani w przypadku dużej jednorazowej dawki, ani po dwóch tygodniach codziennego spożywania określonej dawki”. Długoterminowe randomizowane badanie z grupą kontrolną nie tylko wykazało, że zastąpienie cukru w całej diecie słodzikami poprawiło kontrolę utraty wagi w dłuższej perspektywie, ale dowiodło również, że długotrwałe stosowanie słodzików zmniejsza chęć sięgnięcia po słodkie produkty, nie zwiększając przy tym ryzyka cukrzycy typu 2 ani chorób układu krążenia. Co ważne, zespół opracował narzędzie wspomagające podejmowanie decyzji, mające na celu promowanie odpowiedzialnego wytwarzania i stosowania substancji słodzących przez podmioty przemysłowe, które będzie dostępne za pośrednictwem internetowego interfejsu na stronie projektu SWEET. „Chcieliśmy ułatwić użytkownikom zrozumienie i wdrożenie interwencji i rezultatów opracowanych w ramach projektu, a także pomóc w wykorzystaniu możliwości komercyjnych. Temu celowi służą między innymi streszczenia napisane z myślą o osobach niebędących ekspertami”, mówi Harrold.
Słowa kluczowe
SWEET, słodziki i wzmacniacze słodyczy, substancje słodzące, zamienniki cukru, zdrowie, odpowiedź glikemiczna, biochemia krwi, dieta