Dbanie o sprawiedliwy i zrównoważony rozwój Arktyki
Region Arktyki od dawna jest postrzegany jako obszar eksploracji cennych zasobów, od wypraw wielorybniczych po poszukiwania ropy naftowej i gazu ziemnego. Obecnie stanowi on obiekt coraz większego zainteresowania nie tylko ze strony rybołówstwa i turystyki, ale także działań dotyczących transformacji klimatycznej, jak również nowych branż, takich jak centra danych. Jednak w połączeniu z niekorzystnymi zjawiskami takimi jak wyludnienie zmiany te stwarzają wyjątkowe zagrożenia. Źródłem sporów jest często użytkowanie gruntów, w przypadku którego obserwuje się konkurencję między tradycyjnymi źródłami utrzymania, ekoturystyką, wychwytywaniem dwutlenku węgla, górnictwem, energią odnawialną i liniami kolejowymi. Projekt JUSTNORTH miał na celu przyczynienie się do sprawiedliwego, etycznego i zrównoważonego rozwoju gospodarek, środowisk i społeczeństw Arktyki. „Większość ocen wykonalności uwzględnia głównie zyski, wykonalność techniczną i stabilność regulacyjną – a pomija aspekty środowiskowe i społeczne”, mówi Corine Wood-Donnelly, koordynatorka naukowa projektu. „Nawet produkcja energii odnawialnej wymaga najpierw eksploatacji ograniczonych zasobów”. Zespół JUSTNORTH skupił się na ochronie praw ludności rdzennej i arktycznej, umożliwiając im jednocześnie znaczące zaangażowanie się w decyzje dotyczące przyszłości ich ojczyzny.
Słuchanie i wyciąganie wniosków
Organizując wywiady i warsztaty, zespół JUSTNORTH przeprowadził 17 studiów przypadków analizujących bariery, ryzyko i koszty rozwoju gospodarczego, a także możliwości, korzyści i ścieżki zrównoważonego rozwoju. Zespół współpracował z interesariuszami politycznymi, gospodarczymi i społecznymi oraz posiadaczami praw, wykorzystując techniki partycypacyjne do badania kwestii wartości i sprawiedliwości z perspektywy zarówno przemian, skali i dystrybucji, jak i uczestnictwa i rządzenia. Część studiów przypadków koncentrowała się na jednym rodzaju działalności gospodarczej w kilku miejscach w Arktyce, podczas gdy inne badały nakładanie się działań w jednym miejscu, co pozwoliło uzyskać wgląd w szereg zagadnień. „Zebraliśmy dowody z pierwszej ręki, że zmiana klimatu jest coraz bardziej widoczna i szkodliwa, a także że istnieje wyraźny apetyt na długoterminowe działania polityczne i obejmujące społeczność lokalną”, wyjaśnia Wood-Donnelly. Badacze ustalili, że kolonializm pozostawił po sobie spuściznę w postaci wysiedleń i dyskryminacji, a ograniczenia praw człowieka związane z zieloną transformacją powodują, iż ludność postrzega je jako wciąż aktualne,i pogłębiają nieufność do procesu politycznego. Towarzyszy temu przekonanie, że globalizacja przynosi korzyści wielkim korporacjom, podczas gdy lokalne społeczności są zależne od jednej głównej gałęzi przemysłu, jednocześnie ponosząc koszty ekspansji przemysłowej. „Wiele osób stwierdziło, że choć Arktyka jest postrzegana jako rozwiązanie w zakresie produkcji energii i surowców, to dochody trafiają do innych części świata, umacniając poczucie wyzysku”, dodaje Gustav Sigeman, kierownik projektu JUSTNORTH. Często towarzyszyły temu refleksje na temat presji, aby zaspokoić zapotrzebowanie na energię, żywność i turystykę, podczas gdy zasobów nie wystarcza już dla miejscowej ludności. „Arktyka jest często niesłusznie uważana za pusty teren, ale w rzeczywistości jest przestrzeń sporów dotyczących praw do ziemi, użytkowania gruntów i zasobów”, mówi Wood-Donnelly.
Zadbanie o sprawiedliwość dla obecnych i przyszłych pokoleń
Badanie JUSTNORTH przynosi świeże spojrzenie na niesprawiedliwość społeczną, zarówno poprzez określenie wyzwań, jak i sugerowanie rozwiązań, które mogą zostać wykorzystane w Europejskim Zielonym Ładzie i polityce UE wobec Arktyki. „Poparcie dla zielonej transformacji zależy od tego, na czyje życie ma ona wpływ i w jakim stopniu. Jeśli farmy wiatrowe pokryją grunty obecnie wykorzystywane do innych celów, będą przegrani i wygrani tego procesu”, zauważa Sigeman. Z tych względów zaangażowano decydentów w działania partycypacyjne, takie jak laboratoria polityczne, podczas których omawiano kluczowe zalecenia. Aby wesprzeć te wysiłki, JUSTNORTH opracowuje cyfrowe narzędzie negocjacyjne, JUSTscore, które pomaga społecznościom określić, w jaki sposób plany inwestycyjne o dużej i małej skali mogą wpłynąć na ich wartości i interesy. „Pozwoli to uporać się z obecną nierównowagą sił między osobami podejmującymi decyzje a tymi, którzy ponoszą ich konsekwencje”, mówi Wood-Donnelly. Uzupełnieniem narzędzia są dwie bazy danych, jedna z materiałami bibliograficznymi związanymi z wymiarem sprawiedliwości, a druga z dokumentami regulacyjnymi i politycznymi dotyczącymi Arktyki. Powstanie też film dokumentalny przedstawiający nadzieje lokalnych społeczności i branż w północnej Kanadzie, Finlandii i Islandii.
Słowa kluczowe
JUSTNORTH, Arktyka, ekoturystyka, wychwytywanie dwutlenku węgla, wydobycie, energia odnawialna, posiadacze praw, rdzenni mieszkańcy
