Dekarbonizacja ogrzewania - plany i skuteczne działania
Ogrzewanie budynków jest odpowiedzialne za blisko połowę zapotrzebowania na energię w Europie. Co więcej, nawet 75 % tego zapotrzebowania zaspokajamy w wyniku spalania paliw kopalnych. Dekarbonizacja ogrzewania będzie miała zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia unijnego celu redukcji emisji o co najmniej 55 % do 2030 roku, a samorządy lokalne odegrają kluczową rolę w tych działaniach. Przeszkodą w realizacji tego celu pozostaje fakt, że kotłownie są często wyłączną odpowiedzialnością właścicieli budynków. Dotychczasowa polityka przedkładała zgodność z limitami emisji i efektywność nad zwiększanie udziału odnawialnych źródeł energii. Ten stan rzeczy jednak szybko się zmienia. Strategie dotyczące ogrzewania i chłodzenia stanowią obecnie jeden z kluczowych obszarów z punktu widzenia realizacji unijnych celów klimatycznych, a działania w tym zakresie wspiera zmieniona dyrektywa w sprawie efektywności energetycznej (art. 25 ust. 6). Ta niedawna zmiana jest nowością dla samorządów. Z tego powodu powstał finansowany ze środków Unii Europejskiej projekt ActIonHeat, którego celem jest wspieranie władz lokalnych w planowaniu i wdrażaniu działań w zakresie ogrzewania i chłodzenia w całej Europie.
Czynniki zmieniające plany w działania
Zespół projektu ActIonHeat ocenił istniejące plany, aby wskazać czynniki sukcesu, które umożliwiają przełożenie zaplanowanych założeń w konkretne działania. W badaniu ankietowym wzięło udział blisko 350 interesariuszy, a z 15 spośród nich badacze przeprowadzili pogłębione rozmowy. Nie dziwi fakt, że rzetelne dane i łatwe w użyciu narzędzia usprawniają planowanie oraz przynoszą lepsze rezultaty. Zespół projektu wykorzystał dwa istniejące narzędzia wspierające lokalne planowanie energetyczne w zakresie ogrzewania i chłodzenia. Jednym z nich jest Hotmaps, ogólnodostępne narzędzie do mapowania, które pozwala na szybkie określenie zapotrzebowania na ciepło w gminach oraz potencjału odnawialnych źródeł energii i wykorzystania ciepła odpadowego. Drugim jest Thermos, narzędzie oferujące opcje wizualizacji dla poszczególnych budynków, które wspiera szczegółowe planowanie projektów w zakresie ciepłownictwa. Jak twierdzi Ali Aydemir, koordynator projektu z ramienia Towarzystwa Fraunhofera ds. Rozwoju Badań Stosowanych: „Organizacja i komunikacja są kluczowymi elementami skutecznego planowania projektów dotyczących ogrzewania i chłodzenia. Krajowi i miejscowi interesariusze muszą koordynować działania i komunikować się ze sobą. Niezbędne jest także budowanie zaangażowania, określanie celów oraz promowanie wizji projektu wśród społeczeństwa”.
Opracowywanie strategii, ocena wykonalności i opcje finansowania
Zespół projektu ActIonHeat opracował i wdrożył ActIonHeat Support Facility – instrument wsparcia ActIonHeat, aby pomóc samorządom lokalnym i regionalnym, spółkom energetycznym i przedsiębiorstwom usług komunalnych, a także urbanistom w planowaniu projektów dotyczących ogrzewania i chłodzenia w całej Europie. Instrument obejmuje trzy moduły dotyczące opracowania strategii transformacji systemów ogrzewania i chłodzenia, oceny wykonalności projektu i analiz finansowych. Zespół projektowy nawiązał bezpośrednią współpracę z poszczególnymi samorządami i pośrednikami wspierającymi wiele jednostek, zwiększając tym samym zasięg projektu. W ramach projektu ActIonHeat ze wsparcia w planowaniu sieci ciepłowniczych korzystały miasta Zelzate w Belgii i Neuried w Niemczech. Badacze zapewnili także porady Agencji Energetycznej Hesji i Senatowi Berlina, organom krajów związkowych, w których wprowadzono obowiązkowe planowanie sieci ciepłowniczych. Ponadto zespół nawiązał współpracę z organizacjami Le Syndicat de l'Ouest Lyonnais we Francji i Instytutem Energetycznym Vorarlberg w Austrii, które wspierają wiele gmin w planowaniu projektów dotyczących ogrzewania. Badacze szacują, że dotrą bezpośrednio lub pośrednio do około 120-200 samorządów. „Początkowo skupialiśmy się na władzach lokalnych. Na podstawie badania ankietowego stwierdziliśmy, że to gminy stoją przed licznymi wyzwaniami, wśród których można wymienić brak odpowiednich pracowników, danych i wspólnego celu. Zostało to potwierdzone przez projekty realizowane w ramach instrumentu Support Facility. Uczestniczące gminy musiały wykonać wiele pracy, w tym nauczyć się korzystać z narzędzi technicznych. Wiele samorządów nie dysponuje zasobami pozwalającymi na realizację tych prac. Postanowiliśmy skupić się na współpracy z pośrednikami, między innymi na agencjach energetycznych, które pracują z wieloma samorządami”, zauważa Aydemir. Kompleksowa zmiana systemów ogrzewania i chłodzenia wymaga zaangażowania wielu podmiotów na wszystkich szczeblach, a także realizacji wielu prac na szczeblu lokalnym. Rezultaty projektu ActIonHeat, które obejmują określenie przeszkód i możliwości, a także zapewnienie praktycznego, dostosowanego do potrzeb wsparcia, pozwolą na sprawniejszą realizację transformacji energetycznej dzięki dokładniejszemu planowaniu na poziomie samorządów.
Słowa kluczowe
ActIonHeat, ogrzewanie i chłodzenie, gminy, energia, ciepłownictwo, planowanie ogrzewania i chłodzenia, agencje energetyczne, planowanie energetyczne, samorządy
