Poznawanie tajemnic charakteru i kultury tybetańskiej armii
Ganden Phodrang, buddyjski rząd z siedzibą w Lhasie, stolicy Tybetu, ustanowiony przez V Dalajlamę w 1642 roku, opiera się na wielowiekowej kulturze wojskowości, wynikającej z konieczności obrony własnego terytorium, a także tradycji buddyjskiej sięgającej VII wieku naszej ery. Ganden Phodrang ustanowił, a następnie utrzymywał pierwszą stałą armię Tybetu w historii, wspieraną w czasach wojny przez regionalne bojówki i zbrojne oddziały. W pierwszych latach swoich rządów Ganden Phodrang polegał również na obcych armiach wykorzystywanych w celu ochrony Tybetu, korzystając ze wsparcia wojsk mongolskich oraz armii Imperium Dynastii Qing. Projekt TibArmy, finansowany ze środków Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych i prowadzony przez Francuskie Narodowe Centrum Badań Naukowych (CNRS), badał różne aspekty historii wojskowej rządu Ganden Phodrang, w tym sposób uwzględnienia armii w kontekst buddyzmu, wpływ sąsiednich kultur wojskowych na armię Tybetu i historię społeczną żołnierzy.
W poszukiwaniu źródeł historycznych
Zespół badaczy skupionych wokół projektu TibArmy przeprowadził analizę źródeł w językach tybetańskim, chińskim, angielskim, japońskim, mongolskim i mandżurskim. Analizowane materiały obejmowały źródła pisane, w tym tybetańskie, chińskie i brytyjskie materiały archiwalne, autobiografie tybetańskich żołnierzy i oficerów opracowane w okresie od końca XVIII do połowy XX wieku, biografie i autobiografie dalajlamów, panczenlamów i innych mistrzów buddyjskich, a także teksty rytualne. Badacze wysłuchali również rozmów z byłymi tybetańskimi żołnierzami i wykorzystali źródła wizualne, takie jak obrazy i malowidła ścienne, XIX-wieczne mapy i archiwalne fotografie. W ramach prac zespół projektu TibArmy odkrył kilka nowych zagadnień dotyczących tego okresu historii.
Buddyzm i wojna
Jednym z odkryć dokonanych przez zespół był fakt, że przedsięwzięcia religijne i wojskowe wspierały się nawzajem przez cały okres istnienia rządu Ganden Phodrang. „Buddyzm zapewnił armii tybetańskiej nie tylko cel i uzasadnienie jej istnienia, ale także nowe możliwości wynikające między innymi z udziału przedstawicieli religii w bitwach czy ich pracy w strukturach administracji wojskowej”, wyjaśnia Alice Travers, historyczka i tybetolożka z CNRS, główna badaczka projektu TibArmy. Inne działania, określane mianem „magii wojennej”, miały charakter czysto rytualny. Obejmowały między innymi modły o wstawiennictwo bóstw, które miały chronić żołnierzy, zniszczyć armie wrogów lub poprawić skuteczność uzbrojenia.
Walka z uprzedzeniami
Kolejnym ważnym odkryciem zespołu było to, że rząd Tybetu nie był ambiwalentny wobec spraw związanych z wojskowością – realizował długoterminowe działania mające na celu modernizację i profesjonalizację armii oraz zapewnienie wojskowej autonomii Tybetu. Zakres realizacji tych celów zmieniał się wraz z wewnętrznymi i zewnętrznymi czynnikami politycznymi i był uzależniony między innymi od wsparcia sojuszników. „Te badania rzucają nowe światło na wojskowość w okresie rządów Ganden Phodrang, pozwalając nam na wyjście poza powszechne przekonanie o zacofaniu, które stanowi popularny wątek w opracowaniach na temat historii Tybetu, zwłaszcza autorstwa brytyjskich twórców kolonialnych”, wyjaśnia Travers.
Fotograficzna wycieczka po historycznym Tybecie
W ramach projektu TibArmy powstała objazdowa wystawa 166 fotografii wykonanych w latach 1890–1956, które pozwoliły widzom zobaczyć na własne oczy zapomniane lub ignorowane aspekty historii wojskowości, w tym tybetańską wojskową kulturę materialną – mundury, odznaki i flagi. „Jestem szczególnie dumna z wystawy fotograficznej, ponieważ okazała się ona bardzo dobrym sposobem na podzielenie się wynikami badań nie tylko z szerszą publicznością w Pradze i Paryżu, ale także z samymi Tybetańczykami w społeczności na uchodźstwie w Indiach”, dodaje Travers.
Słowa kluczowe
TibArmy, Tybet, Ganden Phodrang, Lhasa, wojsko, wycieczka fotograficzna, uprzedzenia, wojna, buddyzm