Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu, czyli jak odnieść sukces po erze Przemysłu 4.0
Mianem Przemysłu 4.0 określa się aktualną rewolucję w dziedzinie produkcji przemysłowej. Opiera się ona na rosnącej cyfryzacji, automatyzacji i wymianie danych za pośrednictwem technologii, w tym czujników, robotyki, uczenia maszynowego i sztucznej inteligencji. Zgodnie z paradygmatem Internetu rzeczy Przemysł 4.0 bazuje w dużej mierze na wzajemnych połączeniach między urządzeniami i zakładami. Toczy się zacięta debata na temat tego, czy ten połączony krajobraz technologiczny nieuchronnie doprowadzi do masowej utraty miejsc pracy. Rekordowo niskie bezrobocie i wysoki poziom zatrudnienia w Europie i na świecie sugerują, że odpowiedź na to pytanie jest przecząca. W tym kontekście finansowany przez UE projekt BEYOND4.0 miał na celu zbadanie krajobrazu Przemysłu 4.0. Jednak o wiele bardziej ambitnym założeniem było wykorzystanie analiz do pozytywnego kształtowania przyszłych zmian w polityce społecznej, wykraczających poza Przemysł 4.0.
Przemysł 4.0 wspierający zyski lub rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu: opowieść o dwóch firmach
Zespół BEYOND4.0 zbadał, w jaki sposób firmy wdrażają nowe technologie w sposób, który tworzy miejsca pracy i generuje rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu. „Wyróżniliśmy dwa rodzaje firm: »organizacje uczące« oraz organizacje nastawione głównie na szybki zysk. Te pierwsze koncentrują się na tworzeniu kształcących miejsc pracy – czyli takich, które dają pracownikom nową wiedzę – sprzyjających innowacyjności produktów i rozwojowi zawodowemu. Te drugie dbają natomiast głównie o zyski, choć kosztem pracowników i społeczeństwa. Badania wskazujące na ryzyko destrukcyjnego wpływu technologii na miejsca pracy dotyczą głównie tego drugiego rodzaju firm”, wyjaśnia Steven Dhondt z Niderlandzkiej Organizacji Stosowanych Badań Naukowych (TNO), koordynator naukowy projektu. „Jeśli chcemy, aby rewolucja cyfrowa spowodowała zwiększenie liczby lepszych miejsc pracy, firmy muszą projektować pracę w taki sposób, aby pracownicy mogli się z niej uczyć”, dodaje. Proaktywne zapewnianie umiejętności pracownikom jest kluczem do udanego budowania zrównoważonego i odpornego społeczeństwa przez przemysł.
„Umiejętności interakcji” niezbędne w transformacji cyfrowej
Prawdopodobnie najważniejsze odkrycie dotyczyło luki w obecnym sposobie myślenia prawodawców, polegającej na niedocenianiu umiejętności niecyfrowych w transformacji cyfrowej. „Pracownicy potrzebują nie tylko umiejętności technicznych, ale także innych, w tym umiejętności metodologicznych, społecznych i umiejętności rozwiązywania problemów. Umiejętności te nie są niczym nowym, jednak obecnie trzeba je zintegrować z umiejętnościami cyfrowymi, aby móc wykonywać poszczególne zadania. Owe »umiejętności interakcji« są nie do przecenienia”, zauważa Dhondt. Analiza zarówno umiejętności, jak i zadań oraz ich wzajemnych interakcji jest niezbędna do zidentyfikowania wyłaniających się luk w umiejętnościach – tego, jakie kombinacje kategorii umiejętności są potrzebne do wykonywania poszczególnych zadań.
Polityka społeczna sprzyja pomyślnej cyfrowej przyszłości
Ponad 40 publikacji na temat polityki i 5 książek – z kilkoma przykładami można się zapoznać w dziale Rezultaty/Publikacje – już wywiera realny wpływ. „Nasza propozycja dotycząca innowacji w miejscu pracy została uwzględniona w dwóch dokumentach opiniodawczych Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, a Komisja Europejska poprosiła nas o pomoc w kształtowaniu polityki dotyczącej Przemysłu 5.0”, wyjaśnia kierownik projektu Peter Oeij, również z TNO. Konsorcjum było zapraszane przez rządy krajowe i niezliczone organizacje, z których wiele opiera się na wynikach BEYOND4.0 aby pomóc im w kształtowaniu polityki innowacji. Proponowany nowy system świadczeń pracowniczych, „dochód partycypacyjny”, stanowi obecnie podstawę fińskich reform systemu zabezpieczenia społecznego, za przykładem których podążają Włochy i Holandia. Pozwoli on powiązać korzyści finansowe z pracą i innymi działaniami, które „społeczeństwo obywatelskie” uzna za pożyteczne. To odmienne podejście w porównaniu do obecnych „świadczeń skoncentrowanych na pracy”, w tym powszechnego dochodu podstawowego, które są powiązane z pracą jako taką, a nie z wykonywaniem pracy przynoszącej korzyści społeczeństwu. „Technologia nie stanowi zagrożenia dla miejsc pracy, ale raczej szansę na rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu. Nasza przyszłość może być i będzie pomyślna, jeśli firmy i rządy dostosują swoją politykę społeczną tak, aby wykorzystać te ogromne możliwości”, dodaje na koniec Dhondt.
Słowa kluczowe
BEYOND4.0, technologia, Przemysł 4.0, polityka, rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu, miejsca pracy, polityka społeczna, Przemysł 5.0, zatrudnienie, innowacje w miejscu pracy
