Wdrażanie uporządkowanej polityki migracyjnej
Od czasu kryzysu uchodźczego z 2015 roku sytuacja na Morzu Śródziemnym była nie tylko katastrofalna dla tysięcy ludzi uciekających przed wojną, ale – zdaniem wielu ekspertów ds. migracji – miała również głęboki, negatywny wpływ na jakość kształtowania polityki europejskiej. „Obowiązujące w Europie standardy traciły na znaczeniu wskutek koncentrowania się na zatrzymaniu migracji za wszelką cenę i pominięcia standardów dotyczących przestrzegania praw człowieka”, mówi Anja van Heelsum, koordynatorka projektu ADMIGOV (Advancing Alternative Migration Governance) z Uniwersytetu Amsterdamskiego w Niderlandach. „Uważamy, że jest to bardzo problematyczne. Standardy ONZ zapewniają jednak odpowiednie ramy polityczne, które mogą pomóc odwrócić ten trend”.
Problematyczne aspekty zarządzania migracją
Kluczowymi celami finansowanego ze środków UE projektu ADMIGOV było zrozumienie problematycznych aspektów zarządzania migracją w terenie oraz opracowanie kompleksowego narzędzia oceny zgodności zarządzania migracją z aktualnymi standardami ONZ. Punkt wyjścia stanowiły dwa kluczowe dokumenty ONZ: Cel 10.7 zrównoważonego rozwoju oraz Deklaracja nowojorska w sprawie uchodźców i migrantów. Następnie w ramach projektu przeanalizowano istotne momenty i miejsca, takie jak punkty wejścia i wyjścia, w których dochodzi do interwencji w zakresie zarządzania migracją, koncentrując się w szczególności na sytuacjach problematycznych. „Pracowaliśmy w dziewięciu krajach w Europie i sześciu poza nią”, mówi van Heelsum. „Na przykład przyglądaliśmy się kwestii przyjmowania uchodźców w Grecji, Libanie i Turcji”, dodaje. Z rozmów z migrantami, pracownikami organizacji pozarządowych i lokalnymi urzędnikami państwowymi jasno wynikało, że warunki życia uchodźców w Turcji i Libanie miały istotny wpływ na ich decyzję o przeniesieniu się do Grecji. W Turcji Afgańczycy mieli nikłe szanse na uzyskanie statusu uchodźcy, wysokie było też prawdopodobieństwo ich deportacji.
Łączenie studiów przypadku z zasadami ONZ
Kolejnym krokiem było połączenie ustaleń ze studiów przypadku dotyczących zjawiska migracji z treścią dwóch wspomnianych dokumentów ONZ. Zaowocowało to opracowaniem zestawu pytań, które zespół wykorzystał jako narzędzie do oceny zarządzania migracjami. „Eksperci krajowi wskazywali odpowiedzi dla konkretnego kraju”, wyjaśnia van Heelsum. „Otrzymaliśmy w ten sposób ogólne wyniki, a także oceny dotyczące poszczególnych dziedzin lub zasad. Celem jest umożliwienie rządom zidentyfikowania konkretnych aspektów polityki migracyjnej, które wymagają poprawy”. Głównym wnioskiem z przeprowadzonych prac było stwierdzenie istnienia poważnych braków w przepisach dotyczących zaspokajania potrzeb uchodźców i migrantów. „Trafialiśmy na nie na każdym kroku”, dodaje van Heelsum. „Niemal zawsze istniały rozbieżności między zasadami ONZ a rzeczywistymi praktykami w terenie”. Szczególnie poważne były nieprawidłowości we wdrażaniu zasad ochrony w odniesieniu do migrantów przemieszczających się do Europy, a także przyjmowania uchodźców w Grecji, Libanie i Turcji. Zespół projektu stwierdził również, że inwestycje w zrównoważony rozwój, który pomógłby ograniczyć zjawisko nielegalnej migracji, są niewystarczające. Obecne skupianie się na deportacji prowadzi natomiast do nieefektywnego wykorzystania zasobów.
Narzędzia usprawniające politykę migracyjną
Van Heelsum i jej zespół 54 badaczy opublikowali od tego czasu szereg wytycznych politycznych i zaleceń dotyczących sytuacji uchodźców w Libanie i Turcji oraz wszystkich aspektów imigracji badanych w ramach projektu. Zespół opracował również narzędzie, które rządy krajowe mogą wykorzystać do badania i ulepszania polityki migracyjnej. „Mamy nadzieję, że decydenci zapoznają się z naszymi ustaleniami i zdadzą sobie sprawę, że wdrożenie standardów ONZ pomoże Europie utrzymać odpowiedni standard praw człowieka w wymiarze wewnętrznym”, mówi van Heelsum. „Poza tym decydenci powinni być świadomi tego, że migracja do Europy nie ustanie, chyba że sytuacja migrantów poza Europą ulegnie poprawie”. Van Heelsum i jej zespół mają nadzieję, że wskaźniki opracowane w ramach projektu zostaną wykorzystane przez ONZ w globalnym porozumieniu w sprawie migracji, a więcej krajów będzie nadal korzystać z tego narzędzia do oceny zarządzania migracją. „Dążenie do uporządkowanej, bezpiecznej i odpowiedzialnej migracji jest ważne dla społeczeństw, ponieważ wiąże się z lepszą realizacją podstawowych praw człowieka dla ludzi na całym świecie”, dodaje uczona.
Słowa kluczowe
ADMIGOV, migracja, uchodźcy, migranci, zarządzanie, Afgańczycy, Liban, Turcja, ONZ