Innowacyjne badania na rzecz zrównoważonej produkcji nawozów i zarządzania składnikami odżywczymi
Choć ludzie zajmują się uprawą roli od ponad 10 000 lat, to rewolucję w tej dziedzinie przyniosły dopiero syntetyczne nawozy chemiczne wprowadzone do użytku zaledwie sto lat temu. Dziś stawiamy jednak czoła wyzwaniom związanym z wytwarzaniem tych przełomowych substancji, co wymaga nowej rewolucji w rolnictwie. W listopadzie 2022 roku Komisja Europejska zapowiedziała działania na rzecz zapewnienia dostępności i przystępności cenowej nawozów, podkreślając potrzebę zwiększenia ogólnej odporności i trwałości naszych systemów żywnościowych. Badania naukowe i innowacje realizowane w ramach programu „Horyzont 2020” i jego następcy – programu „Horyzont Europa”, w zasadniczy sposób przyczyniają się do zmniejszenia zależności od importu nawozów, podniesienia efektywności ich wykorzystania oraz ograniczenia strat składników odżywczych, zapewniając tym samym żyzność gleb i przystępną cenę żywności. Dbając o zdrowie gleb, bogactwo materii organicznej oraz różnorodność biologiczną, optymalizując efektywność wykorzystania nawozów i zwiększając poziom odzysku składników odżywczych z produktów ubocznych – obornika, odpadów spożywczych lub osadów ściekowych, europejscy rolnicy mogą zadbać o dobrostan upraw oraz zwiększyć wydajność plonów przy jednoczesnym zmniejszeniu wpływu na zmianę klimatu i zwiększeniu odporności na jej skutki. Co więcej, połączenie produkcji roślinnej ze zwierzęcą, bardziej przyjazne dla środowiska metody produkcji nawozów (w tym wykorzystanie zielonego wodoru), zróżnicowanie upraw i agroekologiczne odmiany roślin pomagają zmniejszyć zależność UE od nawozów mineralnych i kopalnych. Rozwiązania rynkowe mają również kluczowe znaczenie dla zapewnienia bardziej zrównoważonego systemu rolnego, na przykład rozporządzenie UE w sprawie produktów nawozowych z 2019 roku, na mocy którego wprowadzono jednolity rynek nawozów organicznych, ułatwiając handel między państwami członkowskimi UE.
Czystsze, bardziej ekologiczne oblicze Europy
Jednak lepsze zarządzanie składnikami odżywczymi to znacznie więcej niż tylko obronę naszego systemu rolniczego. Oparta na założeniach Europejskiego Zielonego Ładu, nowa wspólna polityka rolna obejmuje działania mające na celu zmniejszenie emisji powstałych wskutek stosowania nawozów w ramach ogółu działań związanych z przeciwdziałaniem zmianie klimatu. Ograniczenie stosowania nawozów wiąże się również z przyjętymi w marcu 2022 roku działaniami na rzecz bezpieczeństwa żywnościowego, strategią „od pola do stołu”, inicjatywą REPowerEU na rzecz niezależności energetycznej oraz celami planu działania UE na rzecz eliminacji zanieczyszczeń wody, powietrza i gleby. Badania i innowacje na rzecz zdrowszych gleb i zrównoważonego zarządzania glebą są wspierane w ramach unijnej misji „pakt na rzecz zdrowych gleb w Europie”. Europejskie partnerstwo innowacyjne na rzecz wydajnego i zrównoważonego rolnictwa (EIP-AGRI) promuje innowacje, wymianę wiedzy, edukację i szkolenia w celu zapewnienia odporności i konkurencyjności gospodarstw rolnych. Finansowane ze środków UE badania naukowe i innowacje przyspieszają przejście Europy na zrównoważone, odporne i konkurencyjne systemy rolne o obiegu zamkniętym. Wśród omawianych w tym wydaniu broszury CORDIS Results Pack na temat nawozów 13 projektów można znaleźć szereg zróżnicowanych podejść. Kilka projektów zajmowało się sposobami skutecznego przetwarzania obornika na wydajne nawozy. Jednym z nich był projekt Sustainable Manure, którego kontynuacją była inicjatywa SmartNitroFarm. Zagadnienie to podjął także zespół projektu Treat2ReUse. Zespoły innych projektów przyglądały się zagadnieniu produkcji nawozów z alternatywnych materiałów. Projekt NOMAD zajmował się produktami pofermentacyjnymi, projekt BioRevolution badał możliwość wykorzystania bakterii, zespół projektu Cyanobacteria analizował możliwość wykorzystania glonów, z kolei dwa projekty – Water2REturn i PSust-MOF, badały zagadnienie produkcji nawozów ze ścieków z ubojni oraz gospodarstw rolnych. Potrzebą zrozumienia i zarządzania obiegiem składników odżywczych oraz zdrowiem gleb zajmowały się natomiast zespoły projektów SENSOILS, Circular Agronomics, Nutri2Cycle oraz NitroFixSal, z kolei w ramach projektu SolACE badacze przyglądali się nowym odmianom roślin uprawnych.