Testowanie nowej szczepionki zapobiegającej nawrotom raka
Podczas gdy większość terapii nowotworowych skupia się na leczeniu guza pierwotnego, główną przyczyną śmierci z powodu raka są w rzeczywistości przerzuty, tj. rozprzestrzenianie się komórek nowotworowych z guza pierwotnego do otaczających tkanek i narządów. Wysiłki zmierzające do ograniczenia rozprzestrzeniania się przerzutów były jednak dotychczas nieskuteczne. Zaowocowało to wysokim wskaźnikiem nawrotów choroby – w przypadku raka prostaty nawet do 40 %. „Z tej grupy pacjentów 90 % ostatecznie umiera na ten nowotwór z powodu przerzutów”, zauważa koordynatorka projektu RV001, Alexandra Ellervik z duńskiej firmy RhoVac. „Znalezienie terapii, która umożliwia skuteczne zwalczanie przerzutów na wczesnym etapie byłoby przełomem w leczeniu raka prostaty”.
Opracowanie szczepionki przeciwko komórkom przerzutowym
Celem finansowanego przez Unię Europejską projektu RV001 była pomoc w dokonaniu obiecującego przełomu w tej dziedzinie. Duńska firma biotechnologiczna RhoVac opracowała prototypową szczepionkę przeciwko przerzutowym komórkom nowotworowym, mając na celu osiągnięcie znacznej redukcji nawrotów choroby nowotworowej. Leczenie immunoterapeutyczne – zwane RV001 – polega na aktywacji własnego układu odpornościowego pacjenta w celu rozpoznania i wyeliminowania przerzutowych komórek rakowych. „Ekspozycja na antygen RhoC aktywuje układ odpornościowy”, wyjaśnia Ellervik. „Po aktywacji układ odpornościowy zostaje przeszkolony, dzięki czemu może znaleźć i wyeliminować komórki rakowe z nadmierną ekspresją RhoC (białka związanego z komórkami przerzutowymi)”. Poprzez aktywację limfocytów T do namierzania wyłącznie komórek z nadmierną ekspresją RhoC, naturalny system obronny organizmu pozostawia normalne, zdrowe komórki bez szwanku. „Nasz pomysł polegał na tym, że terapia RV001 mogłaby być stosowana natychmiast po usunięciu guza pierwotnego, aby zapobiec powstawaniu i rozprzestrzenianiu się przerzutowych komórek nowotworowych do innych narządów i tkanek”, mówi Ellervik.
Przetestowanie prototypu szczepionki w badaniach klinicznych
Zespół finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu RV001 zamierzał wykorzystać obiecujące dowody przedkliniczne. W tym celu umożliwiono przeprowadzenie ambitnych badań klinicznych w pięciu krajach europejskich, obejmujących łącznie 180 pacjentów. „Chcieliśmy zaszczepić pacjentów przeciwko rakowi z przerzutami. To właśnie staraliśmy się udowodnić i było to wielkie wyzwanie medyczne, któremu mieliśmy nadzieję sprostać”. Niestety, zespół projektowy nie był w stanie zarejestrować wyników klinicznych, których oczekiwał. Mimo, że spodziewana odpowiedź immunologiczna wystąpiła, badanie kliniczne nie osiągnęło zakładanych punktów końcowych. W trakcie badania u żadnego pacjenta nie wystąpiły ciężkie działania niepożądane.
Nowe metody w leczeniu raka
Dla Ellervik ten projekt odzwierciedla rzeczywistość badań klinicznych. „Wskaźnik sukcesu dla badań onkologicznych na tym etapie fazy II wynosi około 50 %”, dodaje. „Nawet w następującej po niej klinicznej fazie III wskaźnik sukcesu wynosi tylko 70 %”. Ponadto Ellervik uważa, że finansowanie ze środków UE nie tylko zapewniło niezbędne wsparcie finansowe, ale także stanowiło certyfikat jakości dla projektu, firmy i udziałowców, którzy sfinansowali lwią część badania. Co więcej, z prowadzonych prac można wyciągnąć cenne nauki. „Być może w przyszłości uda się opracować podobną terapię, która połączy inne immunologiczne terapie onkologiczne i zapewni pozytywne efekty leczenia, które chcieliśmy osiągnąć”. Ostatecznie zatem badania nad terapią RV001 stanowią kolejny niezbędny krok w kierunku określenia i wprowadzenia na rynek skutecznych terapii przeciwnowotworowych. „Projekt ten był jednym małym elementem w znacznie większej układance”, mówi Ellervik.
Słowa kluczowe
RV001, rak, nowotwór, prostata, przerzut, szczepionka, kliniczny, limfocyty T, RhoC