Broń jako element europejskiej codzienności przed I wojną światową
Zorganizowana przemoc polityczna i związki zbrojne istniejące przed I wojną światową to temat, który wciąż nie został dostatecznie zbadany. „Jest to przede wszystkim wynik niedoceniania roli, jaką w przedwojennej Europie odgrywała zorganizowana przemoc. Europa w dobie tzw. „belle époque” była tak naprawdę miejscem, w którym przemoc zorganizowana stanowiła codzienne doświadczenie dla tysięcy cywilów”, wyjaśnia Matteo Millan, koordynator finansowanego przez Unię Europejską projektu PREWArAs. Mając to wszystko na względzie, zespół projektu PREWArAs postawił sobie za cel przedstawienie kompleksowego, wieloskalowego przeglądu organizacji zbrojnych istniejących w Europie przed 1914 rokiem, popartego analizą szerokiego spektrum różnych związków zbrojnych, które w tamtym czasie przeżywały rozkwit w całej Europie.
Zbrojne oblicze belle époque
Legalne gromadzenie broni w ramach związków zbrojnych było zjawiskiem masowym, w które angażowały się tysiące osób w całej Europie. „Faktyczne organizacje paramilitarne, takie jak Ulsterskie Siły Ochotnicze (100 000 członków w 1913 roku), mające dłuższą tradycję oddziały milicji, takie jak Somatén armado de Cataluña (40 000 członków), prywatne siły policyjne, takie jak niemieckie Zechenwehr czy brytyjskie Volunteer Police Force, a także niezliczona ilość grup szkoleniowych i klubów strzeleckich, takich jak włoski związek ochotniczy rowerzystów i kierowców (ang. Volunteer Cyclists and Motorists), to tylko kilka przykładów”, zauważa Millan. Formowanie się niektórych z tych grup było odpowiedzią na rosnący wpływ polityki masowej. „Grupy te uciekały się do użycia broni, w tym palnej, jako uzasadnionego środka do osiągnięcia celów politycznych i zapewnienia spójności społecznej. Swobodnie korzystały również z zasad praworządności, dlatego ich funkcjonowanie oraz uprawnienia do noszenia broni były usankcjonowane przez prawo danego państwa”, dodaje Millan. Co ciekawe, związki zbrojne pojawiły się w Europie przed wybuchem I wojny światowej, kiedy to państwa Europy Środkowej i Zachodniej nabierały prawdziwie nowoczesnego charakteru, a armie narodowe i nowoczesne siły policyjne stały się normą. „Mówiąc krótko, związki zbrojne uosabiają ciemną stronę belle époque z dwóch powodów. Po pierwsze dlatego, że są zjawiskiem historycznym, które nigdy wcześniej nie było badane. Po drugie, skupiają w sobie wszystkie sprzeczności typowe dla tego okresu, który był rozdarty między potężnymi procesami demokratyzacji a pokusami autorytarnymi”, dodaje Millan.
Związki zbrojne i rola broni
Zrealizowany projekt rzucił więcej światła na to dość słabo zbadane zjawisko. Uczonym udało się skutecznie poddać w wątpliwość istnienie korelacji między tworzeniem grup zbrojnych a brakiem demokratyzacji oraz autorytarnymi i faszystowskimi rządami po I wojnie światowej czy brakiem usankcjonowanych i skutecznych instytucji państwowych. „Wręcz odwrotnie, badania pokazały, że ludzie mogli zgodnie z prawem zbrojnie się organizować także w czasach i krajach wyróżniających się rządami prawa, coraz większymi prawami politycznymi i socjalnymi oraz wzrostem powszechnej partycypacji”, podkreśla Millan. Co więcej, projekt rzucił światło na długotrwałe procesy polegające na zmianie, adaptacji i imitacji praktyk, w wyniku których grupy zbrojne formujące się po zakończeniu I wojny światowej uczyły się od związków działających przed 1914 rokiem, zwłaszcza w Europie Zachodniej. Umożliwił również zbadanie wieloznaczeniowości, jakiej pojęcie przemocy nabrało wśród członków związków zbrojnych w tamtym okresie. Zespół projektu PREWArAs zarysował również kulturowe i społeczne tło organizacji zbrojnych oraz ocenił wizje prezentowane przez ich członków – od poczucia porządku i ładu społecznego po ideały męskości i sprawności fizycznej. „Wreszcie projekt ten pokazał, że broń w Europie przed 1914 rokiem była przedmiotem codziennego użytku i nieodłącznym elementem życia społecznego i prywatnego setek tysięcy ludzi”, mówi Millan.
Słowa kluczowe
PREWArAs, związki zbrojne, belle époque, Europa przed 1914 r., zorganizowana przemoc polityczna, broń
