Wycofywanie spornych środków produkcji z rolnictwa ekologicznego i konwencjonalnego
Pomimo zobowiązania UE do tego, aby do 2030 roku 25 % gruntów rolnych było uprawianych w sposób ekologiczny, w sektorze tym pozostaje wiele wyzwań. Kluczowym priorytetem dla sektora rolnictwa ekologicznego jest zastąpienie niektórych spornych środków produkcji – takich jak pestycydy wytwarzane z oleju mineralnego lub miedzi – zrównoważonymi i opłacalnymi alternatywami. Celem projektu Organic-PLUS (Pathways to phase-out contentious inputs from organic agriculture in Europe) było dostarczenie rolnikom i decydentom realnych możliwości wyeliminowania lub zastąpienia spornych środków produkcji. „Do przeanalizowania różnych scenariuszy wycofania tych środków produkcji zastosowaliśmy koncepcje z zakresu agroekologii i ekonomii ekologicznej”, wyjaśnia koordynator projektu Organic-PLUS Ulrich Schmutz, profesor z Uniwersytetu w Coventry w Zjednoczonym Królestwie. „Chcieliśmy być otwarci na wyzwania i zachęcić wszystkich do działania”. Projekt rozpoczął się od oceny spornych środków produkcji stosowanych obecnie w europejskim rolnictwie. Dokonano tego, przeprowadzając wywiady eksperckie z rolnikami prowadzącymi uprawy konwencjonalne i ekologiczne, jednostkami certyfikującymi, dostawcami i wytwórcami produktów ekologicznych w Europie, ze szczególnym uwzględnieniem krajów śródziemnomorskich. Zespół projektu chciał również dowiedzieć się, w jaki sposób konsumenci postrzegają te kwestie i przeprowadził wśród nich szeroko zakrojone, reprezentatywne badanie ankietowe. Dokonano oceny możliwych alternatyw i przeprowadzono próby w celu przetestowania możliwych rozwiązań alternatywnych. Następnie zespół projektu przeprowadził oceny środowiskowe, społeczne i ekonomiczne wszystkich możliwych scenariuszy wycofania tych środków produkcji z użytku. „W tym względzie projekt Organic-PLUS uzupełnił inne finansowane ze środków UE projekty, takie jak RELACS”, zauważa Schmutz. „Wykorzystanie miedzi do ochrony roślin jest obszernym zagadnieniem, a każda uprawa jest inna. W ramach każdego projektu przyglądano się innym roślinom, aby uzyskać szerszy obraz sytuacji. To samo dotyczy innych spornych środków produkcji”.
W kierunku bardziej zrównoważonego rolnictwa
W wyniku tych prac określono szereg możliwości stopniowego wycofywania problematycznych środków. Zespół projektu sugeruje na przykład, że zastosowanie miedzi jako środka grzybobójczego można ograniczyć z 4 kg/ha rocznie do 2 kg/ha rocznie do 2027 roku, przy czym na rynek wejdą realne alternatywy, takie jak olej roślinny. „Jest to problem, z którym sektor ekologiczny boryka się od ponad 30 lat”, mówi Schmutz. „Cieszy mnie, że na końcu tunelu widać światełko. Nadal jednak potrzebujemy wsparcia politycznego dla tych alternatywnych metod”. Z drugiej strony oleje mineralne do ochrony roślin można by wycofać natychmiast, ponieważ ich alternatywy są łatwo dostępne. Innym kluczowym wnioskiem jest to, że plastikowy mulcz powstały przy użyciu paliw kopalnych może zostać wycofany do 2030 roku. Chociaż dostępne są alternatywne biodegradowalne bioplastiki, wymagają one dalszych badań w ramach innowacyjnych działań o bardziej praktycznym charakterze. Kolejną sporną kwestią, którą poruszono w ramach projektu, był torf. Powstałe w wyniku rozkładu roślin bagiennych torfowiska doskonale pochłaniają dwutlenek węgla. Za wysoce problematyczne uznano zagadnienia odwadniania, przesadzania i zastosowanie torfu jako ekologicznego nawozu glebowego. „Prawnie uzgodnione wycofanie zastosowania torfu jako ogrodniczego podłoża do upraw w Zjednoczonym Królestwie jest dobrym przykładem tego, jak nasze badania mogą pomóc w tworzeniu zrównoważonych alternatyw dla spornych środków produkcji”, mówi Schmutz. „Pierwsi, którzy zdecydują się na ich wycofanie, zyskają przewagę nad konkurencją w biogospodarce bez konieczności wydobywania torfu i renaturyzacji torfowisk”. Wycofanie antybiotyków z użycia w produkcji zwierzęcej uznano za znaczące wyzwanie, które jest możliwe jedynie poprzez znaczące przeprojektowanie obecnych intensywnych systemów ekologicznych. „Bez odtworzenia mieszanego krajobrazu pastwiskowego z agroleśnictwem gospodarstwa rolne będą miały niewielkie szanse na przyjęcie modelu produkcji ekologicznej bez wykorzystania antybiotyków do 2050 roku”, dodaje Schmutz.
Wysokiej jakości żywność, niewielki wpływ na środowisko
Schmutz zauważa, że kolejnym problemem jest to, iż sporne środki produkcji są bardzo zróżnicowane. „W ramach naszego projektu opracowaliśmy model obejmujący takie aspekty jak ocena cyklu życia, którą można wykorzystać do oceny innych spornych kwestii w przyszłości”. Schmutz i jego zespół wierzą, że poprzez wycofanie wszystkich spornych środków produkcji w rolnictwie ekologicznym sektor ten może utrzymać swoją wiodącą pozycję w zakresie zrównoważonych praktyk, które mogą następnie rozszerzyć się na rolnictwo konwencjonalne. Istnieje również nadzieja, że Międzynarodowa Federacja Rolnictwa Ekologicznego (ang. International Federation of Organic Agriculture Movements, IFOAM) zgodzi się z normami UE w zakresie wycofywania spornych środków produkcji. „Udało nam się wykazać, jak można wycofać wszystkie te sporne środki produkcji – pytanie tylko, kiedy”, zauważa. „Nasze badania przyniosą korzyści również konsumentom, dzięki przejrzystości kosztów związanych z uczynieniem naszej produkcji żywności bardziej zrównoważoną. Celem jest zbudowanie zaufania, a także to, by konsumenci docenili inwestycje poczynione w wycofywanie spornych środków produkcji”.
Słowa kluczowe
Organic-PLUS, agroekologia, zrównoważony, żywność, ekologiczny, rolnicy, uprawa, miedź, torf, bioplastiki, sporny, środek produkcji
