Zaczyna pachnieć świętami! Nauka kryjąca się za świątecznymi zapachami
Przez cały grudzień nasz zmysł powonienia jest w stanie podwyższonej gotowości. Gdziekolwiek się nie udamy, od centrów handlowych po jarmarki bożonarodzeniowe, możemy odczuć silny związek między zapachem a uczuciami. Zapachy zabierają nas w sentymentalną podróż w czasie do świąt sprzed lat. Czy to świeży, sosnowy zapach bujnej, zielonej choinki, czy dźwięk ognia trzaskającego w kominku, rześkość mroźnego powietrza, a może smak pysznego barszczu, czekolady czy grzanego wina – wszystko to wzbudza w nas silne emocje.
Wszystko zaczyna się w głowie
Dlaczego jednak zapachy są tak silnie powiązane z naszymi emocjami i poczuciem nostalgii? Wiele wspólnego mają z tym procesy biologiczne zachodzące w naszym mózgu. Nauka może rzucić światło na ten związek między ważnymi wspomnieniami a przywołującymi je zapachami. Nasz mózg przetwarza zapachy za pomocą opuszki węchowej, owalnej masy tkanki, w której skład wchodzi kilka rodzajów komórek nerwowych odpowiedzialnych za odczuwanie zapachów. Rozciąga się ona od naszego nosa aż po spód mózgu. Kora węchowa – ośrodek węchu w mózgu – otrzymuje informacje z opuszki węchowej. Jest ona silnie powiązana z dwoma innymi obszarami mózgu: układem limbicznym i ciałem migdałowatym. Oba odgrywają kluczową rolę w emocjonalnych składowych procesu tworzenia i przywoływania wspomnień. Badając strukturę mózgu, naukowcy odkryli, że informacje węchowe (zapachowe) przechodzą przez mózg inną drogą niż informacje pochodzące z innych zmysłów. Inne informacje sensoryczne, takie jak dotyk i wzrok, nie przechodzą przez opuszkę węchową. To dlatego zapach zazwyczaj wzbudza uczucia i żywe wspomnienia silniej niż inne zmysły. Oznacza to, że nasz mózg przetwarza zapach i związaną z nim pamięć, zanim świadomie go rozpoznamy.
Pamięć węchowa
„Nasz zmysł węchu miejsca jest tak silnie powiązany z konkretnym kontekstem i środowiskiem, że kiedy tylko poczujemy coś podobnego, ponownie łączymy się z miejscem, w którym po raz pierwszy poczuliśmy dane zapachy”, powiedziała brytyjska badaczka, artystka i archiwistka zapachów dr Kate McLean w rozmowie dla czasopisma „Smithsonian Magazine”. Praktycznie rzecz biorąc, uczymy się kojarzyć dany zapach z konkretnym wydarzeniem, weźmy za przykład zapach pierniczków nabierających rumieńców w piekarniku u naszej babci. Zapach, a także wspomnienia i emocje, które wywołuje, pozostają z nami na całe życie. W książce „The Neurobiology of Olfaction” przywołano kilka badań psychologicznych, które pokazują, że „wspomnienia wywołane przez zapach mają większy ładunek emocjonalny niż wspomnienia przywołane przez bodźce wizualne lub słowa”. Jak wyjaśniono w książce: „Wspomnienia wywołane przez zapach opisano również jako żywsze niż te wywołane przez odpowiadające im słowa… Co więcej, uczucie cofnięcia się w czasie do danego zdarzenia jest silniejsze w przypadku wspomnień wywołanych zapachem niż słowami czy obrazami”. Ponadto większość wspomnień wywoływanych zapachem sięga pierwszych 10 lat naszego życia. W życiu każdego z nas zmysł węchu przywołał wiele ciepłych i niezapomnianych chwil. Mamy nadzieję, że te święta będą pełne przyjemnych zapachów! Dlaczego nie stworzyć ich jeszcze więcej?
Słowa kluczowe
zapach, zmysły, Boże Narodzenie, święta, mózg, uczucie, zapach, pamięć, emocje, opuszka węchowa, uczucie
