Naukowcy finansowani przez Unię Europejską otrzymują Nagrodę Nobla
Dla Europy był to pomyślny rok. Wyróżniony jako trzeci w kolejności, tuż po dwóch innych naukowcach wspieranych przez UE, którym przyznano tegoroczną nagrodę z dziedziny fizyki, Benjamin List otrzymał Nagrodę Nobla z dziedziny chemii za rok 2021 za opracowanie precyzyjnego nowego narzędzia do budowy cząsteczek, zwanego asymetryczną organokatalizą. Naukowiec z Niemiec podzielił się nagrodą z Amerykaninem, Davidem MacMillanem. Komisarz ds. innowacji, badań, kultury, edukacji i młodzieży Mariya Gabriel zamieściła komentarz na oficjalnej stronie internetowej UE: „Kolejny radosny dzień dla europejskiej nauki! Po wczorajszej wiadomości o przyznaniu Nagrody Nobla z dziedziny fizyki, dowiadujemy się dzisiaj, że kolejny genialny umysł – Benjamin List – został wyróżniony Nagrodą Nobla w dziedzinie chemii. Przez ponad 10 lat Unia Europejska wspierała prowadzone przez niego badania w ramach grantów Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych. Gratulacje dla obu laureatów za to najwyższe wyróżnienie w świecie nauki”.
Trzeci katalizator
Katalizatory odgrywają ważną funkcję w wielu procesach chemicznych. W dziedzinie badań, a także w przemyśle, kiedy chemicy chcą otrzymać cząsteczki w celu wytwarzania tworzyw sztucznych lub innych materiałów, opracować leki powstrzymujące postęp chorób lub magazynować energię w akumulatorze, wykorzystują katalizatory – substancje przyspieszające reakcję chemiczną poprzez zredukowanie ilości energii niezbędnej do jej rozpoczęcia. Przez długi czas naukowcy byli przekonani, że istnieją tylko dwa typy katalizatorów – metalowe oraz enzymy. Dopiero w roku 2000 profesorowie Benjamin List i David MacMillan opracowali niezależnie od siebie trzeci typ katalizatora, zwany asymetryczną organokatalizą, który wykorzystuje niewielkie cząsteczki organiczne. Ich osiągniecie miało olbrzymi wpływ na badania z dziedziny farmaceutyki, umożliwiając prowadzenie procesów chemicznych w sposób przyjazny dla środowiska i bardziej opłacalny. W komunikacie prasowym zamieszczonym na stronie internetowej „The Nobel Prize”, przewodniczący Komitetu Nobla ds. Chemii Johan Åqvist opisał ich koncepcję jako „jednocześnie prostą i niezwykle pomysłową”, dodając, że „wielu zaczęło się zastanawiać, dlaczego sami wcześniej nie wpadli na ten pomysł”. Profesor List był beneficjentem środków unijnych przyznanych na realizację projektów HIPOCAT i CHAOS. Prace nad projektem HIPOCAT przyczyniły się do opracowania nowych dwusulfonamidowych katalizatorów o charakterze kwasu Lewisa, których doskonałe właściwości organokatalityczne utorowały drogę ku skutecznej syntezie cząsteczek bioaktywnych. Z kolei projekt CHAOS koncentrował się na zaprojektowaniu, syntezie i zastosowaniu kwasów C-H jako platformy do rozwiązania kilku wyzwań z zakresu asymetrycznej organokatalizy, które przez wiele lat bezskutecznie próbowano rozwiązać. W tym samym komentarzu, który pojawił się na oficjalnej stronie internetowej UE, przewodnicząca Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERBN) profesor Maria Leptin powiedziała: „Gratulacje dla dzisiejszych laureatów! To fantastyczna wiadomość, że kolejny stypendysta ERBN zabiera ze sobą Nagrodę Nobla za 2021 rok. Benjamin List pracował nad wydajną katalizą, która umożliwiłaby badaczom budowanie nowych cząsteczek, na przykład na potrzeby medycyny lub ogniw słonecznych, czyniąc chemię bardziej ekologiczną i selektywną. Jako członkowie ERNB jesteśmy dumni z faktu, że obdarzyliśmy profesora Lista zaufaniem i wspieraliśmy jego badania od 2011 roku. Liczba stypendystów ERBN, którzy zostają laureatami Nagrody Nobla, jest najlepszym dowodem na to, że pozwolenie najwyższej klasy naukowcom, by realizowali swoje naukowe marzenia, naprawdę się opłaca”. Projekty HIPOCAT (High Performance Lewis Acid Organocatalysis) i CHAOS (C-H Acids for Organic Synthesis) były koordynowane przez niemiecki instytut Max-Planck-Institut für Kohlenforschung, w którym prof. List pełni funkcję dyrektora. Więcej informacji: projekt HIPOCAT projekt CHAOS
Słowa kluczowe
HIPOCAT, CHAOS, Nagroda Nobla, Benjamin List, chemia, cząsteczka, katalizator, asymetryczna organokataliza
