Jak małe drewnolubne stworzenie zmieniło bieg historii świata
Katastrofa ekologiczna, upadek gospodarczy i pandemia to znaczące w dzisiejszym dyskursie publicznym kryzysy, które siały spustoszenie również w XVIII-wiecznej Europie. W tym przypadku winne były świdraki, morskie mięczaki, które żywią się pływającym i zanurzonym w wodzie drewnie. Choć dziś gatunek ten jest stosunkowo niegroźny, w tamtych czasach był on odpowiedzialny za jedną z największych na świecie katastrof ekologicznych, politycznych i gospodarczych. „Wciąż nie jest jasne, dlaczego w latach trzydziestych XVIII wieku doszło do nagłego wzrostu populacji świdraków, ale mięczaki te w ciągu kilku lat zniszczyły niemal wszystkie drewniane konstrukcje wzdłuż wybrzeża Morza Północnego”, mówi Michael-W. Serruys, główny badacz w ramach unijnego projektu SHIPWORM, a także stypendysta działań „Maria Skłodowska-Curie” i historyk badający wpływ świdraków na Europę Zachodnią. „Po zniszczeniu przez nie drewnianych tam, które zapobiegały powodziom w Niderlandach, region ten stanął w obliczu katastrofy ekologicznej”. Kryzys ten wciąż się pogłębiał, przy czym wiele rozwiązań mających na celu zminimalizowanie skutków działalności świdraków miało daleko idące konsekwencje. „Reformy polityczne, nowe innowacje i zmiany w międzynarodowym układzie sił – za wszystko to odpowiedzialne były świdraki”, dodaje Serruys. Przy wsparciu finansowym ze środków UE Serruys prowadzi badania nad istotną rolą, jaką w zażegnaniu kryzysu wywołanego przez świdraki odegrały innowacje – badania te mogą stanowić cenną lekcję, jak radzić sobie z kryzysami w obecnych czasach.
Jak morskie żyjątka doprowadziły do stworzenia technologii, która zmieniła oblicze świata
Podczas prowadzenia swoich badań Serruys zauważył, że po zrozumieniu problemu wiele z dotkniętych nim społeczeństw było chętnych do wprowadzania innowacyjnych rozwiązań. Przykładowo, to właśnie w tej epoce kadłuby statków zaczęto pokrywać miedzią. „Chociaż początkowo miało to na celu ochronę statków przed świdrakami, innowacja ta w rzeczywistości sprawiła, że statki stały się znacznie szybsze”, wyjaśnia Serruys. Współpracując z biologami morskimi i inżynierami specjalizującymi się w hydrodynamice, Serruys oszacował, że miedziane kadłuby zmniejszają opór statku w wodzie o około 10–15 %. „Kraje, które stać było na miedziane płyty, nie tylko szybciej wyszły z kryzysu, ale zyskały też przewagę w handlu międzynarodowym”. Te nowe miedziane kadłuby miały również wpływ na sytuację geopolityczną. „To prawdopodobnie nie przypadek, że Zjednoczone Królestwo, w którym znajdowały się największe wówczas złoża miedzi, dysponowało również najpotężniejszą marynarką wojenną XIX wieku”, zauważa Serruys. „To dość zabawne, że technologia, która zmieniła oblicze świata, powstała dzięki mięczakom”.
Współczesne echa wydarzeń z przeszłości
Poza środkami finansowymi znaczącą rolę w niepowodzeniu zażegnania kryzysu wywołanego przez świdraki odgrywał również brak chęci dostosowania się. Zdaniem Serruysa, wielu ludzi było po prostu zbyt nieugiętych, by dostosować się do zmieniającej się rzeczywistości podczas kryzysu – jest to tendencja, która odbija się echem także dzisiaj. „W tamtych czasach niektórzy ludzie nie chcieli inwestować lub podejmować działań, które mogłyby złagodzić kryzys, ponieważ nigdy wcześniej tego nie robili”, mówi. „Jest to bardzo podobne do sytuacji, w której podczas pandemii COVID-19 ludzie odmawiają noszenia maseczek lub utrzymywania dystansu społecznego, mimo że wiemy, iż robienie tego spowalnia rozwój pandemii”. Tak czy inaczej, czy to stworzenie z morza, czy niewidzialny wirus, nawet najmniejsze czynniki mogą mieć ogromny wpływ na społeczeństwo. „Ważną lekcją jest to, że nigdy nie opłaca się ignorować problemu”, podsumowuje Serruys. „Jak okazało się w XVIII wieku, zawsze najlepiej jest działać i wprowadzać innowacje”.
Słowa kluczowe
SHIPWORM, świdraki, kryzys spowodowany przez świdraki, pandemia, mięczak, miedziany, kadłub, COVID-19
