Wnioski z zarządzania ryzykiem związanym z powodziami i suszami
Odpowiednie strategie zarządzania ryzykiem umożliwiły zmniejszenie zagrożeń dla gospodarki i ludzi związanych z powodziami i suszami, jednak ich niszczycielski wpływ wciąż rośnie w wielu częściach świata. Jak twierdzą autorzy najnowszego badania przeprowadzonego dzięki wsparciu finansowanych ze środków Unii Europejskiej projektów HydroSocialExtremes, MYRIAD-EU, PerfectSTORM oraz SECurITY musimy w związku z tym lepiej zrozumieć czynniki wpływające na te zmiany. W swoim sprawozdaniu badacze wykazują, że choć zarządzanie ryzykiem pomaga ograniczyć skutki powodzi i suszy, takie podejście nie pozwala na sprawne radzenie sobie z bezprecedensowymi zdarzeniami o nieprzewidzianej skali. Jeśli po pewnym zdarzeniu następuje kolejne, które charakteryzuje się znacznie większym poziomem zagrożenia, jest zwykle znacznie trudniejsze do opanowania, a jego skutki są prawie zawsze znacznie bardziej dotkliwe. Wyniki przeprowadzonych badań zostały opublikowane na łamach czasopisma „Nature”.
Przyczyny niepowodzeń
Jedna ze współautorek badania, prof. Maria Carmen Llasat z Uniwersytetu w Barcelonie, wyjaśnia przyczyny bardziej niszczycielskiego wpływu drugiego z kolei niebezpiecznego zdarzenia. „Wynika to przede wszystkim z faktu, że zmiany dotyczące zarządzania są zwykle oparte na parametrach poprzedniego zdarzenia, co oznacza, że nie są opracowywane z myślą o znacznie bardziej ekstremalnych zjawiskach”, wyjaśnia badaczka w wypowiedzi zacytowanej w informacji prasowej opublikowanej w serwisie „EurekAlert!”. Za przykład ilustrujący to zjawisko mogą posłużyć duże elementy infrastruktury, takie jak wały przeciwpowodziowe i zbiorniki retencyjne, które tracą swoją skuteczność po przekroczeniu projektowych wartości granicznych – na przykład gdy lustro wody znajduje się powyżej korony wału. Właśnie takie zdarzenie miało miejsce podczas powodzi w szwedzkim Malmö w 2014 roku, gdy w wyniku gwałtownych opadów deszczu przepełnieniu uległ system kanalizacyjny miasta. Innym powodem, dla którego zarządzanie ryzykiem zawodzi w obliczu bezprecedensowych wydarzeń, jest fakt, że zwykle wdraża się je dopiero po wystąpieniu dużej powodzi lub suszy. Jak twierdzą autorzy opracowania, „proaktywne strategie są realizowane niezwykle rzadko”. „Trudności występujące w zarządzaniu bezprecedensowymi zdarzeniami kryzysowymi są niepokojące, zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, że w wyniku zmiany klimatu prognozowane zdarzenia hydrologiczne stają się coraz bardziej ekstremalne”, dodała prof. Llasat w swojej wypowiedzi. Nie wszystkie zbadane przypadki dawały jednak powody do zmartwień. Spośród wszystkich 45 par powodzi lub suszy, które występowały na tych samych obszarach na przestrzeni kilku lat, badacze wyróżnili dwa szczególne przypadki, w których działania zakończyły się sukcesem – przy powodziach wywołanych przez opady w hiszpańskiej Barcelonie w 1995 i 2018 roku, a także przy powodziach rzecznych w zlewni Dunaju w Niemczech i Austrii w 2002 i 2013 roku. W obu wyróżnionych przypadkach drugie wydarzenie, które było znacznie bardziej niebezpieczne, niosło za sobą znacznie mniejsze skutki. Prawdopodobnie stało się tak w wyniku zmian instytucjonalnych, lepszego zarządzania ryzykiem oraz rozległych inwestycji w zintegrowane zarządzanie. Działania te „doprowadziły do skutecznego wdrożenia środków strukturalnych i niestrukturalnych takich jak lepsze systemy wczesnego ostrzegania i reagowania kryzysowego, które stanowiły uzupełnienie rozwiązań strukturalnych takich jak wały przeciwpowodziowe”, czytamy w opracowaniu badania. Wyniki badania wspieranego w ramach projektów HydroSocialExtremes (Uncovering the Mutual Shaping of Hydrological Extremes and Society), MYRIAD-EU (Multi-hazard and sYstemic framework for enhancing Risk-Informed mAnagement and Decision-making in the E.U.) PerfectSTORM (STOrylines of futuRe extreMes) oraz SECurITY (Social-ECological Interdependencies in TransboundarY water resources systems) podkreślają konieczność poszerzania przez samorządy i władze lokalne wiedzy na temat obszarów zagrożonych klęskami żywiołowymi, a także edukacji w zakresie zarządzania kryzysowego w razie wystąpienia ekstremalnych zdarzeń i zjawisk. Kluczowym czynnikiem jet także świadomość społeczna. „Edukacja w szkołach, obowiązkowe informowanie o zagrożeniach powodziowych, ulepszone ostrzeżenia dla ludności, jak i wytyczne dotyczące zapobiegania zagrożeniom oraz postępowania w czasie sytuacji kryzysowej należą do czynników, które należy uwzględnić w celu ograniczenia wpływu klęsk żywiołowych”, podsumowuje prof. Llasat. Więcej informacji: strona projektu HydroSocialExtremes strona projektu MYRIAD-EU strona projektu PerfectSTORM strona projektu SECurITY
Słowa kluczowe
HydroSocialExtremes, MYRIAD-EU, PerfectSTORM, SECurITY, zarządzanie ryzykiem, powódź, susza, zjawiska ekstremalne, zmiana klimatu