Złożone warunki społeczne a nauka języka u dzieci
Język jest ze swej natury polisemantyczny. Narzędzia społeczno-kontekstowe pomagają nam wyjaśnić niejednoznaczność każdej formy wypowiedzi w danym języku, co nazywamy „wspólną płaszczyzną”, bezpiecznym obszarem wzajemnego porozumienia między osobami biorącym udział w dialogu. Jak jednak korzystamy z tej wspólnej płaszczyzny? Śledzenie psychologicznego fundamentu języka w mechanizmach pozyskiwania zdolności posługiwania się językiem przez dzieci może pomóc w zrozumieniu tego procesu. Koncentrując się na tym temacie, w ramach finansowanego ze środków UE projektu ModelingCommonGround zastosowano połączenie podejścia rozwojowego i obliczeniowego. Badanie przeprowadzono dzięki wsparciu z programu działań „Maria Skłodowska-Curie”.
Zrozumieć, w jaki sposób dzieci nabywają zdolność posługiwania się językiem
Dzieci uczą się języka w dość złożonym środowisku, w którym dostępnych jest wiele źródeł podających niejednakowe (a czasami nawet sprzeczne) informacje o znaczeniu określonych słów. Podejście powszechnie przyjmowane w badaniach nad nauką języka u dzieci polega na wyodrębnieniu jednego z tych źródeł informacji i przetestowaniu, czy dzieci są w stanie z niego korzystać. Projekt ModelingCommonGround poszedł innym tropem. „Naszym celem było zbadanie wielu źródeł informacji w tym samym czasie. Co więcej, chcieliśmy nie tylko sprawdzić, czy dzieci korzystają z wielu źródeł informacji, lecz także wskazać, jak to robią”, mówi pracownik naukowy Manuel Bohn. Aby opisać, w jaki sposób dzieci łączą różne źródła informacji podczas nauki słów, zespół projektu ModelingCommonGround użył obliczeniowego modelu poznawczego. W przeciwieństwie do teorii mowy taki model określa hipotetyczne obliczenia, które leżą u podstaw nauki słów, a ponadto pozwala przewidywać ilościowo zachowania dzieci w nowych warunkach. Model ten wykorzystano w ramach projektu do analizy danych pochodzących z doświadczeń behawioralnych, a dokładniej, użyto tych doświadczeń do pomiaru wrażliwości dzieci na poszczególne źródła informacji. Następnie użyto modelu do przewidzenia, co się stanie, jeśli te oddzielne źródła zostaną połączone. W kolejnym kroku porównywano te prognozy z nowymi danymi z doświadczeń behawioralnych, w których jednocześnie manipulowano wieloma źródłami informacji. „Zakładamy, że istnieje jakiś ogólny sposób, w jaki dzieci łączą informacje podczas nauki słów. Proces ten jest naszym zdaniem stały i nie zmienia się w czasie. Jak sądzimy, zmienia się za to wrażliwość dzieci na każde źródło informacji”, wyjaśnia Bohn. „Uważamy, że zamiast myśleć o rozwoju jako o procesie przechodzenia przez kolejne etapy lub fazy, należy go postrzegać jako zjawisko ciągłe, które ewoluuje w miarę upływu czasu”.
Postęp metodą prób i błędów
Po przetestowaniu modelu projektowego z udziałem osób dorosłych te same projekty doświadczeń zostały wykorzystanie z udziałem dzieci, jednak nie zadziałały. „Nie były one interesujące dla dzieci, które nie okazały żadnych oznak zrozumienia tego, co się dzieje. Wdrożenie podstawowego projektu doświadczalnego w sposób przyjazny dzieciom zajęło nam kilka miesięcy”, przyznaje Bohn. Jak dotąd model umożliwił przewidywania dotyczące pewnej grupy dzieci. Kolejnym celem będzie zbadanie indywidualnych różnic poprzez to samo skuteczne podejście. „Mam nadzieję, że nasze ustalenia będą postrzegane jako model do badania złożoności środowiska uczenia się dzieci. Od początku staraliśmy się w przejrzysty sposób dokumentować i raportować wszystko, co robimy. Ponadto wszystkie nasze materiały, dane i skrypty są dostępne publicznie, a wszystkie projekty i analizy zostały wstępnie zarejestrowane. Mam nadzieję, że inni badacze będą w stanie wykorzystać wyniki tej pracy i zastosować je w swoich badaniach”, przewiduje Bohn.
Słowa kluczowe
ModelingCommonGround, dzieci, źródła informacji, wspólna płaszczyzna, nauka języka, model
