Więcej inicjatyw krajowych dla lepszej ochrony praw pracowników domowych
Na świecie jest obecnie 52,6 milionów pracowników domowych, z czego 43 miliony to kobiety, a 7 milionów to mężczyźni. W 2011 roku Międzynarodowa Organizacji Pracy przyjęła Konwencję nr 189, której celem jest ochrona praw pracowników domowych, jak dotąd pomijanych w prawodawstwie. Z uwagi na fakt, że Konwencja traktuje pracę domową jako element ładu międzynarodowego, wyzwoliła ona cały szereg działań oddolnych oraz tych podejmowanych na poziomie instrumentów prawnych. Pragnąc wykorzystać tę dynamicznie rozwijającą się sytuację, zespół finansowanego przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych projektu DomEQUAL (A Global Approach to Paid Domestic Work and Social Inequalities) dokonał porównania sytuacji społeczno-ekonomicznej i prawnej pracowników domowych na trzech kontynentach: w Ameryce Południowej, Europie i Azji. Chcąc lepiej zrozumieć warunki pracy pracowników domowych oraz inicjatywy, jakie podejmują w celu uzyskania należnych im praw, badacze obrali podejście intersekcjonalne do zbadania, w jaki sposób tożsamość społeczna i polityczna wpływa na doświadczenia związane z dyskryminacją i przywilejami. „Z naszych ustaleń wynika, że w prace organizacji działających na rzecz praw pracowników domowych zaangażowanych jest wielu interesariuszy, w tym kobiety z bardzo zróżnicowanych środowisk społeczno-kulturowych”, mówi Sabrina Marchetti, główna badaczka projektu z Uniwersytetu Ca’ Foscari w Wenecji we Włoszech. „Dotarcie ze swoim przekazem do dużej części społeczeństwa daje tym ruchom potężny oręż w walce o przychylność polityków”.
Prawa pracownicze a feminizm
Badacze przeprowadzili ponad 200 wywiadów w Brazylii, Kolumbii, Ekwadorze, Niemczech, Indiach, Hiszpanii, we Włoszech, na Tajwanie i Filipinach. Kraje te wybrano z powodu różnych doświadczeń związanych z globalizacją, specyficznych kontekstów społeczno-kulturowych, a także dlatego, że we wszystkich prowadzone były kampanie na rzecz praw pracowników domowych. W trakcie trwających rok badań terenowych eksperci krajowi skupieni wokół projektu DomEQUAL przeprowadzili rozmowy z ustawodawcami, aktywistami, przedstawicielami związków zawodowych i środowisk akademickich oraz innymi ekspertami na temat warunków pracy pracowników domowych i ruchów działających na ich rzecz. Jedno z kluczowych ustaleń odnosi się do związków pomiędzy pracownikami domowymi a grupami feministycznymi, które, jak się okazuje, nie były wcale silne. „Brak formalnej solidarności pomiędzy obiema grupami był dla nas największym zaskoczeniem”, mówi Marchetti. „Choć pytania o związki pomiędzy oboma ruchami pojawiały się od dawna, nie było dotąd okazji, by zbadać je na przykładzie tak wielu różnych krajów, mając do dyspozycji takie bogactwo danych”. Biorąc pod uwagę silny wpływ krytyki feministycznej na pracowników domowych, w szczególności w kontekście ról płci i pracy reprodukcyjnej, badacze sugerują, że bardziej formalny sojusz pomiędzy obiema grupami mógłby zwiększyć szanse pracowników domowych na wywarcie politycznej presji.
Porównawcze konteksty społeczno-polityczne
Skuteczność ruchów działających na rzecz praw pracowników domowych była największa, gdy były one częścią szerszej transformacji społecznej, obejmującej ruchy przeciwko nierównościom i dyskryminacji ze względu na płeć lub na rzecz sprawiedliwości społecznej. Było to szczególnie zauważalne w przypadku krajowych pracowników domowych, których uznawano za przedstawicieli mniejszości klasy pracującej zasługującej na awans społeczny. Badacze ustalili na przykład, że na początku drugiej dekady XXI wieku prawa pracowników domowych w Brazylii, Kolumbii i Ekwadorze, wśród których znajdowały się głównie kobiety pochodzenia afrykańskiego oraz kobiety należące do populacji rdzennej, zostały z powodzeniem uregulowane prawnie. Z drugiej strony, w trakcie tego samego okresu podobny postęp w odniesieniu do pracowników domowych był znacznie trudniejszy do osiągnięcia w krajach takich jak Niemcy, Włochy, Hiszpania i Tajwan, gdzie prac tych podejmują się zwykle cudzoziemcy, rzadziej zaś obywatele danego kraju. W odniesieniu do europejskich studiów przypadku Hiszpania nie ratyfikowała dotąd formalnie Konwencji nr 189. W Niemczech i Włoszech, które ratyfikowały Konwencję, badacze wyrażają wątpliwość co do skutecznego wdrożenia jej postanowień. „Mamy nadzieję, że nasza praca przyczyni się do wdrożenia rozporządzenia Parlamentu Europejskiego w sprawie praw kobiet wykonujących pracę domową i opiekuńczą. Pomimo licznych kampanii na temat poszanowania tych praw wciąż nie zostały one odpowiednio zabezpieczone na drodze inicjatyw krajowych”, podsumowuje Marchetti.
Słowa kluczowe
DomEQUAL, pracownicy domowi, prawa, Międzynarodowa Organizacja Pracy, Konwencja nr 189, globalizacja, intersekcjonalny, feministyczny, płeć, sprawiedliwość społeczna, nierówność
