Jak skromny ziemniak stał się inspiracją dla zupełnie nowego myślenia o badaniach i innowacjach w sektorze rolno-spożywczym
Założeniem projektu HealingFromEnclosure było dokładniejsze zrozumienie szerszego kontekstu kulturowego, ekonomicznego, dyscyplinarnego, społeczno-technicznego i społeczno-ekologicznego, które kształtują i są kształtowane przez nauki i innowacje w dziedzinie rolnictwa i żywności w Belgii. Projekt był koordynowany przez brytyjski Uniwersytet Sussex, ale realizowany w Belgii przez stypendystkę programu „Maria Skłodowska-Curie”, Barbarę Van Dyck. „Mimo wielu dowodów na to, że jest inaczej, konwencjonalne koncepcje dotyczące nauki i innowacji często sprowadzają się do dość prostego obrazu liniowych danych wejściowych i wyników”, komentuje Van Dyck. „Mój projekt wnosi wkład w znacznie szerszy wspólny wysiłek na rzecz otwarcia tego zamkniętego spojrzenia na badania i technologię”.
Skupienie się na Flandrii
Koncentrując się na polityce badań terenowych z wykorzystaniem genetycznie modyfikowanych drzew, ziemniaków i kukurydzy w Belgii (konkretnie we Flandrii, niderlandzkojęzycznym regionie północnym), projekt ujawnia zasadniczo niedemokratyczny charakter głównego nurtu procesów innowacyjnych. Flandria była doskonałym przykładem, ponieważ flamandzki rząd regionalny szczególnie chętnie podchodzi do zwiększenia zachęt dla działań badawczo-rozwojowych. Stworzył on rozległą infrastrukturę badawczą w celu wspierania współpracy między przemysłem, instytucjami akademickimi i rządowymi. Nie obyło się jednak bez problemów. „W odniesieniu do żywności i rolnictwa belgijskie organizacje społeczeństwa obywatelskiego kwestionują polityczny wybór dotyczący uprzywilejowania określonych rodzajów innowacji opartych na biotechnologii w stosunku do innych – szerszych – form innowacji”, mówi Van Dyck. W 2011 roku badania terenowe genetycznie zmodyfikowanych ziemniaków stały się zarzewiem narodowego skandalu. Chociaż Flamandzki Instytut Biotechnologii i jego partnerzy utrzymywały, że są to „ziemniaki przyszłości”, działania organizacji obywatelskich mające na celu zastąpienie zmodyfikowanych ziemniaków ziemniakami ekologicznymi doprowadziły do zaciętej debaty parlamentarnej i spraw sądowych.
Praca na rzecz „demokracji opartej na innowacji”
„Przebieg zdarzeń towarzyszących testom ziemniaków sprawia, że jest to doskonałe studium przypadku. Ukazuje ono napięcia między tymi, którzy dążą do zredukowania innowacji w dziedzinie żywności i rolnictwa do opcji czysto technicznych, a tymi, którzy dążą do otwarcia kluczowych kwestii politycznych dotyczących technologii i pomagają budować »demokracje oparte na innowacji«”, wyjaśnia Van Dyck. Ale jak można urzeczywistnić ideę „demokracji opartej na innowacji”? Jedną z możliwych odpowiedzi analizowanych przez Van Dyck jest koncepcja „agroekologii politycznej”. Miałaby ona ułatwić rozmowy między różnymi źródłami wiedzy i stworzyć wspólną płaszczyznę dla różnych dyscyplin i praktyk. „Budowanie wspólnej płaszczyzny wiąże się z przywróceniem równowagi pomiędzy naciskiem na poszczególne wąskie dziedziny wiedzy a sytuacją, w której możliwe jest wysłuchanie bardziej zróżnicowanych głosów”, mówi Van Dyck. „Aby to ukazać, eksperymentowaliśmy z przestrzeniami politycznymi. Pozwalają one usłyszeć więcej wspólnych interesów i stworzyć więzi między badaczami i zainteresowanymi osobami z różnych środowisk”. Przykładem takiej inicjatywy były publiczne rozmowy na temat biotechnologii oraz wykład. Stanowiły one krok w kierunku bardziej zbiorowego myślenia i działania koncentrującego się wokół wytwarzania wiedzy o systemie żywnościowym. Van Dyck ma nadzieję, że jej praca przyczyni się do pozytywnego rozwoju infrastruktur badawczych i technologicznych, które wspierają bardziej zrównoważone i oparte na współpracy zaangażowanie społeczeństwa. Liczy także, że można będzie zaangażować organizacje zrzeszające rolników, ruchy społeczeństwa obywatelskiego i naukowców z różnych dziedzin. „Tylko w ten sposób można zbudować zrównoważone systemy żywnościowe, w których ceniona jest wzajemność, szacunek i odpowiedzialność”.
Słowa kluczowe
HealingFromEnclosure, ziemniak, rolno-spożywczy, bezpieczeństwo żywnościowe, bezpieczeństwo żywności, badania terenowe, ziemniaki zmodyfikowane genetycznie, agroekologia polityczna, demokracja oparta na innowacji
