Nowe informacje na temat nauk przyrodniczych w XVIII-wiecznej Europie
„Tradycyjnie rozwój nauk przyrodniczych na przełomie XVII i XVIII wieku w Europie interpretowano jako wynik triumfu podejścia eksperymentalnego i matematyki stosowanej zakotwiczonych w filozofii przyrody Izaaka Newtona oraz jego następców”, wyjaśnia Steffen Ducheyne, koordynator unijnego projektu EPISTOP. „Dodatkowo historiografia opisująca XVIII-wieczne nauki przyrodnicze wypracowała wysoce antymetafizyczne stanowisko. Traktuje przykłady metafizycznych argumentów czy koncepcji w filozofii przyrody jako oznaki oporu wobec współczesności i nowoczesnej nauki przedstawionej jako oparta na eksperymentalnych i matematycznych naukach przyrodniczych”. Założeniem projektu EPISTOP było radykalne zweryfikowanie takiej interpretacji. Badania w ramach projektu przeprowadzono dzięki wsparciu z działania „Maria Skłodowska-Curie”.
Wpływ prac Newtona na filozofię przyrody, metafizykę i matematykę
Badacze zwrócili uwagę na znaczenie wcześniejszych tradycji eksperymentalnych poprzedzających powstanie newtonowskiej filozofii przyrody i pomagających wyjaśnić, dlaczego filozofię tę przyjęto z takim entuzjazmem. Wykazali oni również, że w wielu XVIII-wiecznych filozofiach przyrody, takich jak te stworzone przez dwoje ważnych filozofów z tego okresu – Willema Jacob ’s Gravesande’a oraz Émilie du Châtelet – występowała silna interakcja pomiędzy eksperymentowaniem, matematyką i metafizyką. Badania zaowocowały dwoma głównymi wynikami. Po pierwsze, porównując różne tradycje filozofii przyrody we Francji, Niemczech i Republice Zjednoczonych Prowincji, badacze wykazali, że XVIII-wiecznej filozofii eksperymentalnej nie można ograniczać do filozofii newtonowskiej, jako że czerpała ona pełnymi garściami z różnych pozostałych tradycji eksperymentalnych. Po drugie, zespół udowodnił, że w przypadku Gravesande’a i du Châtelet metafizyka zapewniła podstawy dla pewności i niezawodności opracowanych przez nich teorii fizycznych.
Nowe obszary badań pozwolą lepiej zrozumieć nauki przyrodnicze
Projekt otworzył nowe perspektywy, które umożliwiły członkom zespołu lepiej zrozumieć rozwój i sam charakter nauk przyrodniczych. „EPISTOP kwestionuje tradycyjne podziały, takie jak podział na empiryków i racjonalistów, tradycyjne opozycje, takie jak ta pomiędzy następcami Kartezjusza a następcami Newtona, a także tradycyjne narracje dotyczące charakteru nauk przyrodniczych końca XVII i początku XVIII wieku”, stwierdza Ducheyne. „Stało się jasne, że musimy opracować nowe koncepcje i narracje, aby zrozumieć nauki przyrodnicze przełomu XVII i XVIII wieku”. Rezultatem prac było opisanie ich wyników w trzech artykułach opublikowanych w czasopismach, trzech rozdziałach w książkach oraz jednym redagowanym tomie. Zespół badaczy wniósł nieoceniony wkład w organizację międzynarodowej konferencji „Responses to Newton: The Impact of the Mathematical-Experimental Paradigm on Natural Philosophy, Epistemology and Metaphysics (1687–1800”), która odbyła się w Leuven w czerwcu 2019 roku. „Wyniki projektu EPISTOP mogą zapoczątkować świeże spojrzenie na różne interakcje pomiędzy eksperymentami, metafizyką i matematyką w filozofii przyrody w początkach XVIII wieku, a z drugiej strony – mogą one wyswobodzić XVIII-wieczną filozofię eksperymentalną z jej »newtonowskich okowów«”, podsumowuje Ducheyne.
Słowa kluczowe
EPISTOP, nauki przyrodnicze, metafizyka, filozofia przyrody, matematyka, następcy Newtona, Newton, filozofia eksperymentalna, Gravesande, du Châtelet
