Egzoplanety: W poszukiwaniu nowych planet i życia poza Układem Słonecznym

Przez wiele lat egzoplanety, czyli planety znajdujące się poza Układem Słonecznym, stanowiły wyłącznie przedmiot teoretycznych rozważań naukowców oraz popularny element opowieści z gatunku fantastyki naukowej. Pomimo tego, że wiele osób wierzyło wówczas w ich istnienie, nie istniały sposoby na wykrywanie ciał niebieskich znajdujących się w odległości wielu lat świetlnych od Ziemi. W ciągu ostatnich dwóch dziesięcioleci nastąpiła jednak radykalna zmiana tego stanu rzeczy dzięki postępowi technologicznemu, a także coraz lepszym możliwościom obserwacji, zarówno z Ziemi, jak i z kosmosu. Dzięki nowatorskim rozwiązaniom udało się potwierdzić istnienie egzoplanet, które przestały być dzięki temu wyłącznie teoretycznym założeniem i elementem opowieści. Prezentowana broszura CORDIS Results Pack prezentuje niektóre spośród najciekawszych badań naukowych finansowanych ze środków Unii Europejskiej, ukierunkowane na poszukiwanie planet poza naszym Układem Słonecznym.

Badania podstawowe

Przemysł kosmiczny

© European Union, 2019

Obecnie badania naukowe poświęcone egzoplanetom rozwijają się w zaskakującym tempie. Do tej pory udało nam się odkryć przeszło 4 000 planet położonych poza naszym Układem Słonecznym, co ukazuje jak różnorodne są planety w naszej galaktyce. Naukowcy stale dążą do odkrywania egzoplanet podobnych do Ziemi, na których mogły rozwinąć się pewne formy życia, co może oznaczać, że w dalekiej przyszłości będą w stanie stać się domem dla istot żywych.

W pogoni za odkrywaniem egzoplanet

W ramach programu „Horyzont 2020” – wartego 77 miliardów euro programu finansowania badań naukowych i innowacji na lata 2014–2020, wspierającego doskonałość naukową w Europie – realizowane są działania, które przyczyniają się do ważnych i przełomowych odkryć naukowych, dotyczących między innymi poszukiwania nowych egzoplanet, czego przykładem jest projekt SPECULOOS prezentowany w ramach niniejszej broszury. Duże konsorcja badawcze rzadko zajmują się badaniami egzoplanet, ale istnieje wiele mniejszych projektów prowadzonych przez młodych astronomów z pasją, które są realizowane dzięki wsparciu Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERBN) oraz działań „Maria Skłodowska-Curie”, przyczyniających się w dużym stopniu do rozwoju naszej wiedzy na temat egzoplanet i zamieszkiwanej przez nas galaktyki.

Spojrzenie na projekty

Prezentowana broszura CORDIS Results Pack koncentruje się na siedmiu badających egzoplanety projektach finansowanych przez Unię Europejską w ramach programu „Horyzont 2020”. Celem projektu ABISSE było poznanie planet znajdujących się poza Układem Słonecznym i ustalenie, czy może występować na nich życie. DISCO, czyli kolejny z zaprezentowanych projektów, podkreślił znaczenie określania składu chmur gazu i pyłu otaczających nowo powstałe gwiazdy.

Projekt DiskTorqueOnPlanets rzucił nowe światło na rolę pyłu kosmicznego w definiowaniu architektury systemów planetarnych. Badacze skupieni wokół projektu ExoLights skupili się na znalezieniu odpowiedzi na podstawowe pytania dotyczące istoty egzoplanet oraz powodów obserwowanej przez nas różnorodności ich rodzajów, a także podjęli próbę ustalenia historii ich powstawania na podstawie ich obecnego składu i ewolucji. Z kolei naukowcy biorący udział w projekcie ExTrA wykorzystali nowe teleskopy w celu zwiększenia możliwości prowadzenia poszukiwań planet, na których może istnieć życie, orbitujących wokół pobliskich chłodnych gwiazd.

Projekt SPECULOOS doprowadził do powstania sieci pionierskich teleskopów naziemnych. Co więcej, niedawno projekt zyskał światowy rozgłos, po niedawnym odkryciu układu planetarnego zawierającego siedem planet o wielkości podobnej do Ziemi, orbitujących wokół niewielkiego, chłodnego czerwonego karła nazwanego TRAPPIST-1. Ostatnim prezentowanym projektem jest vortex, w ramach którego zostały opracowane nowe koronografy wirowe, które umożliwiły astronomom przyjrzenie się bliżej planetom o krótkim okresie orbitalnym.