Badanie wpływu Arabskiej Wiosny na sytuację dotyczącą praw człowieka
Przedmiotem finansowanego w ramach programu „Horyzont 2020” projektu HURIME są badania dotyczące różnych form dyskursu i praktyk w dziedzinie praw człowieka w następstwie wydarzeń Arabskiej Wiosny z 2011 roku. Celem badań była poprawa stanu naszej wiedzy na temat złożonych powiązań między podmiotami politycznymi, obywatelami, instytucjami publicznymi a prawami człowieka na Bliskim Wschodzie i w Afryce Północnej – w tak zwanym regionie MENA. Zespół projektowy przeanalizował trzy główne studia przypadków zrealizowane w Egipcie, Tunezji i Maroku. Poważne naruszenia praw człowieka były nie tylko jednym z głównych katalizatorów wystąpień społecznych w Egipcie i Tunezji, ale także odegrały kluczową rolę w okresie transformacji tych krajów. Badania w ramach projektu przeprowadzono dzięki wsparciu z działania „Maria Skłodowska-Curie”.
Kontekst regionalny
Aby osadzić badania w szerszym kontekście, dla każdego z krajów w pierwszej kolejności określono ramy historyczne, kulturowe i polityczne. Po ustaleniu kontekstu zespół projektu HURIME przeprowadził dogłębną analizę sytuacji i przebiegu rewolucji w każdym z tych krajów na podstawie relacji z wielu źródeł – na przykład dokumentów prawnych, raportów organizacji, programów partyjnych, książek, czasopism, przemówień i przekazów medialnych. Łącząc dane jakościowe i empiryczne, uczestnicy projektu HURIME odkryli pewne wzorce, które pomogły im ustalić, co wydarzyło się w poszczególnych krajach zarówno przed Arabską Wiosną, jak i w jej następstwie. „Dowody empiryczne uzyskaliśmy z obserwacji podczas badań terenowych w wybranych krajach oraz z częściowo ustrukturyzowanych wywiadów z przedstawicielami podmiotów politycznych i organizacji działających na rzecz praw człowieka, pochodzącymi z różnych środowisk i partii politycznych”, mówi Melek Saral z SOAS University of London, główna badaczka w projekcie HURIME. Zespół projektu HURIME przeprowadził jakościowe studia przypadków w regionie, chociaż ze względu na wrażliwość tematu niektóre informacje musiały zostać zebrane na odległość. „Podczas badań terenowych prowadzonych w Egipcie napotkaliśmy na problemy w związku z obawami o bezpieczeństwo i wrażliwością tematu naszych badań. Wywiady przeprowadzono z osobami ze świata polityki mieszkającymi za granicą, między innymi w Turcji, Zjednoczonym Królestwie, Stanach Zjednoczonych i Kanadzie”, mówi Saral.
Stabilność instytucjonalna
Po protestach w Tunezji i Egipcie w 2011 roku i obaleniu reżimów autorytarnych świat miał nadzieję na poprawę sytuacji dotyczącej praw człowieka w tym regionie. „Jednak w obu tych krajach siły kontrrewolucyjne, w tym wojsko, siły bezpieczeństwa i podmioty polityczne wywodzące się z poprzedniego reżimu, natychmiast po zrywach ludności podejmowały działania stojące w sprzeczności z żądaniami rewolucji”, dodaje Saral. Dzięki pracom zespołu projektowego ustalono, że ogólnie rzecz biorąc, po protestach podmioty polityczne częściej i intensywniej zajmowały się kwestiami praw człowieka, ale nie zawsze ich działania przekładały się na konkretne zmiany w późniejszym traktowaniu tej kwestii. Aby kraje wprowadziły jakiekolwiek znaczące zmiany do praktyk w dziedzinie praw człowieka, konieczne jest ustanowienie ram instytucjonalnych ułatwiających dokonanie trwałej i realnej poprawy sytuacji. „Prężne społeczeństwo obywatelskie i ustanowienie odpowiednich ram instytucjonalnych mają zasadnicze znaczenie dla promowania praw człowieka w tym regionie”, podkreśla Saral.
Dotarcie z przesłaniem
Wyniki projektu HURIME wzbogaciły literaturę na temat praw człowieka o nową wiedzę w obszarze, w którym w dużej mierze brakuje dogłębnych analiz dotyczących rozwoju praw człowieka w krajach regionu MENA znajdujących się w okresie transformacji. Wyniki badań zostały również zaprezentowane szerszej grupie odbiorców spoza kręgów akademickich. Saral dodaje, że projekt będzie w dalszym ciągu przyczyniał się do rozwoju praw człowieka w regionie MENA poprzez akademickie i pozaakademickie działania upowszechniające zdobytą wiedzę. Jego opracowanie dotyczące projektu zostało opublikowane w czasopiśmie „Muslim World Journal of Human Rights”. Uczestnicy projektu HURIME mają nadzieję, że dzięki ich pracy zwiększy się świadomość na temat wartości praw człowieka w krajach, które nadal przechodzą przemiany o historycznym dla nich znaczeniu.
Słowa kluczowe
HURIME, prawa człowieka, dyskurs, Arabska Wiosna, Bliski Wschód, instytucje, traktowanie, Egipt, Tunezja, Maroko
