Finansowane przez UE badanie daje nadzieję osobom po udarze
Międzynarodowy zespół badawczy opracował nowatorską metodę leczenia udarów poprzez blokowanie aktywności enzymu, który w znacznej części odpowiada za uszkodzenia komórek mózgowych po przebytym udarze. Stanowi to istotny krok w dziedzinie poszukiwań nowych terapii udaru niedokrwiennego - drugiej co do częstości przyczyny zgonów na świecie. Wsparcie ze strony UE dla tych badań, przedstawionych w czasopiśmie PLoS (Public Library of Science) Biology, pochodziło z projektu EUMODIC ("Europejska klinika chorób myszy: rozproszone zasoby fenotypowania na rzecz badań chorób u ludzi"), sfinansowanego kwotą 12 mln euro w ramach obszaru tematycznego "Nauki przyrodnicze, genomika i biotechnologia na rzecz zdrowia" Szóstego Programu Ramowego UE (6PR). Wcześniejsze badania w zakresie terapii udarów były skoncentrowane na zjawisku stresu oksydacyjnego, wywoływanego reaktywnymi formami tlenu (reactive oxygen species, ROS), jednak testy kliniczne nie potwierdziły skuteczności terapii z wykorzystaniem przeciwutleniaczy. W najnowszym badaniu naukowcy pochodzący z Australii, Holandii, Niemiec i Wielkiej Brytanii przyjęli inne podeście, polegające w pierwszym rzędzie na uniemożliwieniu wytwarzania reaktywnych form tlenu. Odkryli oni, że znaczna część uszkodzeń poudarowych jest spowodowana działaniem enzymu o nazwie NOX4. Enzym ten przyczynia się do syntezy wody utlenionej (H2O2), będącej powszechnym składnikiem wybielaczy. Zespół dokonał modyfikacji genetycznych u myszy odznaczających się brakiem genu odpowiedzialnego za wytwarzanie enzymu NOX4. W przypadku wystąpienia u tych myszy udaru uszkodzenia mózgu były mniejsze niż u myszy posiadających aktywny gen NOX4. Co najistotniejsze, u myszy nieposiadających genu NOX4 uzyskano lepsze wyniki testów oceniających funkcje neurologiczne i motoryczne oraz koordynację. Skutki usunięcia genu NOX4 były identyczne u samców i samic, a także u osobników młodych i starszych. Ma to duże znaczenie, jeśli weźmie się pod uwagę, że udar dotyka głównie osoby starsze, a jego skutki w pewnym stopniu zależą od płci. Po ustaleniu wpływu enzymu NOX4 na uszkodzenia wywołane udarem zespół przystąpił do badań w zakresie wykorzystania tej wiedzy w terapii. Na szczęście istnieje już lek o nazwie VAS2870, mający na celu blokowanie aktywności enzymu NOX4. Badacze odkryli, że terapia z użyciem leku VAS2870 u myszy prowadzi do identycznych wyników co usunięcie genu NOX4. Lek ten umożliwia zmniejszenie skali uszkodzeń mózgu oraz poprawę funkcji neurologicznych, nawet jeśli zostanie podany po kilku godzinach od wystąpienia udaru. Ponadto wywołane w ten sposób zablokowanie aktywności enzymu NOX4 nie powodowało negatywnych skutków w obrębie innych części ciała, w których enzym NOX4 jest aktywny, na przykład w naczyniach krwionośnych zaopatrujących nerki i serce. "Dlatego enzym NOX4 stanowi obecnie najbardziej obiecujący przedmiot badań w zakresie redukcji stresu oksydacyjnego w ogóle, a w szczególności uszkodzeń mózgu spowodowanych udarem" - podsumowali naukowcy. Udar niedokrwienny ma miejsce w przypadku zaburzeń dopływu krwi do mózgu spowodowanych spadkiem ciśnienia krwi lub blokadą naczyń krwionośnych. Brak szybkiego przywrócenia dopływu krwi do mózgu może prowadzić do śmierci objętej niedokrwieniem tkanki mózgowej, a tym samym do wystąpienia poważnych zaburzeń psychicznych i fizycznych, a w najgorszym przypadku także do zgonu. Największe ryzyko udaru dotyczy osób starszych. Starzenie się populacji prawdopodobnie spowoduje wzrost częstotliwości występowania tego poważnego schorzenia. Obecnie istnieje tylko jeden zatwierdzony lek umożliwiający przeciwdziałanie skutkom udaru. Nie jest on jednak doskonały. "Jego działanie polega na rozpuszczaniu skrzepów w mózgu w celu przywrócenia dostatecznej cyrkulacji krwi, wiąże się jednak z ryzykiem wystąpienia krwotoków w mózgu" - wyjaśnił Christoph Kleinschnitz z niemieckiego Uniwersytetu w Würzburgu, główny autor publikacji. Skuteczność leku określa się jako "umiarkowaną", a ponadto lek może być stosowany tylko u około 10% pacjentów. U pozostałych 90% chorych jego użycie jest niemożliwe z powodu istnienia przeciwwskazań. Dotychczasowe próby opracowania nowych leków do stosowania w terapii udarów zakończyły się niepowodzeniem. Nawet jeśli leki te prowadziły do dobrych rezultatów u zwierząt, okazywały się nieskuteczne u ludzi. "Z tego powodu wiele firm farmaceutycznych zaprzestało badań nad opracowywaniem leków tego rodzaju" - zauważyli naukowcy. Badania były prowadzone pod kierownictwem prof. farmakologii Haralda Schmidta z holenderskiego Uniwersytetu w Maastricht. Uważa on, że strategia polegająca na eliminacji stresu oksydacyjnego u źródła może też zostać wykorzystana w przeciwdziałaniu innym poważnym problemom zdrowotnym. Profesor stwierdził: "Blokowanie źródła wody utlenionej oraz rodników tlenowych może stanowić od dawna poszukiwaną metodę leczenia zawałów serca, niewydolności krążenia, nowotworów oraz niektórych postaci zwyrodnienia komórek nerwowych, takich jak choroba Parkinsona czy choroba Alzheimera".
Kraje
Australia, Niemcy, Niderlandy, Zjednoczone Królestwo