Prawa chińskich pracowników mają wpływ na nas wszystkich
Trudna sytuacja chińskich pracowników nie jest wyłącznie problemem wewnętrznym Chin, ale ma także wpływ na rynki europejskie i światowe. Jest to problem, któremu powinny bliżej przyjrzeć się kraje zachodnie, ponieważ niskie płace oferowane chińskim pracownikom oraz opresyjne warunki pracy częściowo wyjaśniają, dlaczego zmniejsza się liczba miejsc pracy na Zachodzie. Jednocześnie zachodnim przedsiębiorstwom zależy na utrzymaniu status quo, żeby chronić swoje interesy finansowe. Z tego powodu powstał projekt Chinese Labour, którego zespół za cel postawił sobie dokładne zbadanie sytuacji na chińskim rynku pracy. Badania w ramach projektu przeprowadzono dzięki wsparciu z programu „Maria Skłodowska-Curie”. W szczególności w ramach projektu zbadano oczekiwania chińskich pracowników migrujących dotyczące godzin pracy i wynagrodzeń, a także role różnych podmiotów w ich kształtowaniu. Badacze analizowali również konsekwencje rosnących oczekiwań chińskich pracowników dla inwestorów z UE. Przeprowadzili także badanie porównawcze wśród pracowników fabryk odzieży w Chinach i Kambodży, zbierając informacje o płacach rzeczywistych i oczekiwanych, świadomości pracowników na temat swoich praw oraz działalności związków zawodowych. Badacze przeprowadzili wywiady z chińskimi aktywistami ruchu robotniczego. Przeanalizowali także dokumenty w języku chińskim dotyczące polityk oraz raporty medialne. Dzięki temu zespołowi projektu udało się stworzyć szczegółowy obraz ruchu robotniczego w Chinach tworzonego przez organizacje pozarządowe zajmujące się rynkiem pracy lub bezpośrednio przez pracowników. Represje polityczne Wyniki badań pokazały, że większość chińskich pracowników ma bardzo wybiórczą wiedzę o swoich prawach, ograniczającą się do kwestii dotyczących dochodów. Oprócz tego bardzo niewiele wie o prawach grupowych, zwłaszcza tych związanych ze związkami zawodowymi lub strajkami. „Jest to związane z samą koncepcją chińskiego prawa pracy”, tłumaczy główny badacz projektu dr Ivan Franceschini, „w którym ze względów politycznych nacisk kładzie się na prawa jednostki, zmniejszając znaczenie praw grupowych”. Poziom świadomości nie był związany z wiekiem, co przeczy dotychczasowym teoriom, według których młodsi pracownicy rzekomo bardziej angażują się w działania ruchu robotniczego oraz mają znacznie większą wiedzę o swoich prawach. Jednak w ostatnich latach niewielka grupa chińskich aktywistów zaczęła przejawiać bardziej bojowe podejście do działań w ramach ruchu robotniczego. Ich celem było promowanie negocjacji zbiorowych jako sposobu na wzmocnienie pozycji pracowników w miejscu pracy. Odpowiedź chińskiego rządu nikogo nie zaskoczyła. „Od 2015 r. jesteśmy świadkami serii niezwykle surowych represji skierowanych przeciwko działaczom ruchu robotniczego”, mówi dr Franceschini. „To pokazuje, że chińskie władze są zdeterminowane, by trzymać ruch robotniczy w ryzach, żeby nie zagrażał inwestycjom, zwłaszcza w okresie spowolnienia chińskiej gospodarki”. W latach 2018 i 2019 represje polityczne w kraju, w tym aresztowania, znacznie się nasiliły. Nowe czasopismo Dzięki pracom w ramach projektu powstało czasopismo Made in China Journal, czyli kwartalnik poruszający tematy związane z prawem pracy, społeczeństwem obywatelskim i prawami człowieka w Chinach. Publikacja pomogła stworzyć globalną społeczność osób zainteresowanych najnowszymi trendami w chińskim społeczeństwie, w szczególności w odniesieniu do kwestii związanych z rynkiem pracy. Czasopismo zdobyło niemałą popularność: na początku 2019 r. miało ponad 1700 subskrybentów, a niektóre wydania zostały pobrane ponad 20 000 razy. Czasopismo stało się publikacją wpływową, odgrywającą kluczową rolę w nadawaniu tonu dyskusjom politycznym na temat rynku pracy i prawa pracy w Chinach. Sytuacja na chińskim rynku pracy ma wpływ na Europę. Zespół projektu nie tylko pomógł go wyjaśnić, ale także doprowadził do stworzenia globalnej społeczność badaczy, aktywistów i decydentów zajmujących się tym tematem.
Słowa kluczowe
Chinese Labour, rynek pracy, prawa, Chiny, ruch robotniczy, prawa grupowe, chińska gospodarka, prawa pracowników, związki zawodowe