Co powinno decydować o tym, czy dany budynek jest kościołem czy muzeum – przekonania czy historia?
„Główną kwestią, którą chciałam poruszyć w ramach prowadzonych przez siebie badań, było dogłębne zbadanie sytuacji, w których miejsca i przedmioty kultu religijnego trafiają do pozornie niezwiązanego z religią obszaru dziedzictwa kulturowego w ramach działań związanych z ochroną oraz restauracją zabytków”, podsumowuje dr Alanna Cant, stypendystka naukowa działania, zajmująca się projektem MEXRES. W tym celu przeprowadziła badania etnograficzne w miejscowości Santa Cruz Mixtepec. Wieś położona w stanie Oaxaca w południowym Meksyku stanowi miejsce zamieszkania dla wielu ludzi wyznających głównie wiarę katolicką. Znajduje się w niej także zrujnowany, XVI-wieczny klasztor dominikanów. W obiekcie tym prowadzone są obecnie prace w ramach projektu, którego celem jest ochrona dziedzictwa kulturowego, realizowanego wspólnie przez władze gminy Mixtepec, rząd federalny Meksyku oraz prywatną fundację kulturalną. „Wybrałam obiekt, w przypadku którego lokalne władze podjęły współpracę z ekspertami zajmującymi się dziedzictwem kulturowym”, dodaje dr Cant. „Chciałam zbadać nie tylko proces powstawania konfliktów w takich sytuacjach, ale także lepiej poznać kwestie, w przypadku których różne perspektywy i punkty widzenia są zbieżne i wspierają się nawzajem”. Sprzeczne poglądy Badania przeprowadzone w ramach projektu MEXRES pokazują, że zainteresowane strony działające w obszarach religii oraz dziedzictwa kulturowego posiadają odmienne poglądy i punkty widzenia na temat charakteru miejsc i obiektów kultu religijnego, ich wartości oraz sposobu ich traktowania. „Wynikiem tej sytuacji są sprzeczne poglądy na temat alokacji zasobów i wysiłków, a nawet ostatecznego przeznaczenia odrestaurowanego budynku”, dodaje badaczka. Badania przeprowadzone w ramach projektu pozwoliły na wyciągnięcie trzech głównych zestawów wniosków i obserwacji. Jak zauważa dr Cant, pierwszym z nich jest fakt, że „badanie sposobów interakcji osób zajmujących się dziedzictwem kulturowym oraz kwestiami religijnymi w ramach projektów konserwatorskich nie tylko pozwala nam zdobywać wiedzę na temat dziedzictwa religijnego, lecz także pomaga nam w lepszym zrozumieniu związku pomiędzy religią i laicyzmem we współczesnych społeczeństwach”. Drugim wnioskiem jest fakt, że projekty dotyczące dziedzictwa religijnego często powodują powstawanie opartych na relacjach obszarów społecznych i materialnych, w których negocjowane są sakralne oraz historyczne aspekty budynków oraz obiektów, zastępując proste stosunki oparte na kulturze lub własności danego obiektu. Jak podaje badaczka, ostatnim wnioskiem płynącym z badania jest fakt, że „charakterystyka tych obszarów oparta jest na szczególnych rodzajach emocji, estetyki oraz »historyczności« – różnych sposobów rozumienia przeszłości i jej znaczenia dla teraźniejszości i przyszłości”. Wkład w kulturę, tożsamość i historię Badania zrealizowane w ramach projektu mogą stanowić przyczynek do opracowywania bardziej zniuansowanych praktyk i polityk dotyczących dziedzictwa kulturowego w różnych kontekstach krajowych. Jak twierdzi dr Cant: „Projekt udowadnia, że nawet pomimo tego, że lokalne społeczności lub kościoły mogą w dużym stopniu wspierać realizację projektów dotyczących dziedzictwa, sposoby, w jakie postrzegają dane miejsce, oraz poglądy na temat jego wykorzystania mogą być sprzeczne z typowymi podejściami związanymi z problematyką dziedzictwa kulturowego”. Wnioski płynące z projektu MEXRES podkreślają również, w jaki sposób podstawy prawne oraz systemy własności mogą wpływać na sposoby wykorzystywania określonych przestrzeni do celów kultu religijnego przez przedstawicieli społeczności religijnej. Dr Cant aktywnie udostępniała informacje na temat projektu MEXRES oraz jego wyników w artykułach publikowanych w czasopismach naukowych, na konferencjach oraz seminariach, a także w ramach prowadzonych przez siebie warsztatów i publicznych wykładów. Badaczka stale udostępnia również wszystkie informacje bibliograficzne i historyczne dotyczące społeczności zamieszkującej miejscowość Santa Cruz Mixtepec jej członkom, pozostawiając kopie w archiwach miejskich i kościelnych. Dalsze plany dr Cant obejmują kontynuację prac nad realizowanym projektem w celu lepszego zrozumienia tego, w jaki sposób religia katolicka oraz Kościół katolicki jako instytucja przyczyniają się do zróżnicowania sposobów pojmowania kultury, tożsamości i historii w Meksyku.
Słowa kluczowe
MEXRES, dziedzictwo, miejsce kultu religijnego, Mixtepec, katolicyzm, religia, kultura, klasztor, dziedzictwo religijne
