Reprezentacje semantyczne – co tak naprawdę wiemy?
Przybliżając założenia projektu INCREASE, jego koordynator dr David Vinson wyjaśnia, że „każda osoba posługująca się danym językiem prawdopodobnie posiada dogłębne zrozumienie sensu słów, których używa, bez względu na to, czy nauczyła się języka w szkole, czy przyswoiła go sobie w bardziej naturalny sposób, obserwując i słuchając innych osób mówiących w tym języku”. W tym wypadku problemem staje się jednak brak wystarczających informacji na temat tego, jak znaczenie słów jest reprezentowane w mózgu osoby mówiącej i w jaki sposób mózg różnicuje słowa o podobnym znaczeniu. Potrzeba zrozumienia Naukowcy badający tę dziedzinę do tej pory skupiali się albo na znaczeniu słowa jako struktury będącej zbiorem cech semantycznych, albo rozpatrywali znaczenia słów pod kątem kontekstów, w których słowa są używane. Podczas gdy oba podejścia dobrze się sprawdzają w odniesieniu do odróżniania najbardziej powiązanych od całkowicie niepowiązanych ze sobą słów, nie jest jasne, jak ważne są te różnice w przewidywaniu reakcji ludzi na znaczenie słów lub reakcji ich mózgu podczas czytania tychże słów. Zespół projektu INCREASE, wspierany w ramach programu „Maria Skłodowska-Curie”, postanowił znaleźć rozwiązanie tego problemu. „Naszym celem było zbadanie natury reprezentacji semantycznych – naszej wiedzy o znaczeniach słów – które można wywnioskować na podstawie zakresu podobieństwa między słowami, czyli stopnia, w jakim dwa słowa mają podobne znaczenie”, wyjaśnia dr Maria Montefinese, stypendystka programu „Maria Skłodowska-Curie”, której opiekunem naukowym jest dr Vinson. Najważniejsze odkrycia Badania w ramach projektu pozwoliły na ustalenie, że różne miary podobieństwa między słowami leżą u podstaw reprezentacji semantycznej wyrazów abstrakcyjnych i konkretnych, a ich zaangażowanie zależy od wymagań zadania i głębokości kodowania. „Co ważniejsze, wyjaśniliśmy rolę, jaką niektóre obszary mózgu sieci semantycznej warunkowanej przez lewą półkulę odgrywają w kodowaniu informacji o podobieństwie”, tłumaczy dr Montefinese. A dr Vinson dodaje: „Najważniejsze rezultaty stanowią ważny krok naprzód do zrozumienia, z jak wielu różnych, połączonych ze sobą aspektów informacji składa się znaczenie wyrazów oraz jak czytelnicy wykorzystują różne znaczenia w zależności od głębi przetwarzania języka, który widzą”. Ponadto wyniki pokazują, że intuicyjne rozumienie słów przez ludzi nie całkiem pokrywa się z tym, jak przetwarzają oni znaczenia podczas używania języka. Jak wygląda przyszłość projektu INCREASE? Oprócz opublikowanych materiałów z konferencji stowarzyszenia Cognitive Science Society i czterech prac empirycznych, które ukazały się w czasopismach „Biological Psychology”, „Cognition and Emotion”, „Journal of Neurophysiology” oraz „Frontiers in Psychology”, na podstawie wyników projektu powstanie jeszcze sześć artykułów. Zespół INCREASE rozważa też kilka pomysłów dotyczących przyszłych kierunków badań. „Obecnie, z pomocą pomiarów elektroencefalograficznych, badamy dynamikę czasową tego, jak miary podobieństwa są wykorzystywane w przetwarzaniu abstrakcyjnych i konkretnych pojęć, oraz tego, jak na ich zaangażowanie wpływają wymagania danego zadania”, wskazuje dr Montefinese. Planowane są także badania dotyczące innych zagadnień, które będę prowadzone w ramach partnerstw na szczeblu międzynarodowym i krajowym, utworzonych jeszcze w trakcie realizacji projektu. Jak mówi dr Vinson, „zagadnienia te dotyczą szczegółów reprezentacji znaczenia, wiec teraz, kiedy posiadamy głębsze zrozumienie poszczególnych elementów składających się na znaczenie słów, takie badania stają się możliwe”. Kolejnym ważnym etapem dla zespołu projektu będzie zbadanie funkcji kontekstu w kształtowaniu znaczenia słów. Jest to ważne, gdyż jak dotąd takie badania, w których główny nacisk położony jest na pojedyncze wyrazy, czytane jeden po drugim, nie były możliwe ze względów praktycznych.
Słowa kluczowe
INCREASE, reprezentacje semantyczne, znaczenie słowa, język, znaczenie słów, miary podobieństwa, psychologia, mózg osoby mówiącej