Nowe narzędzia promujące podstawową wiedzę o morzach i oceanach uczą nowych zachowań
Ze względu na liczne wyzwania związane ze stanem oceanów, np. zmianę klimatu czy zanieczyszczenie plastikiem, istnieje potrzeba zwiększania podstawowej wiedzy o morzach i oceanach, aby zapewnić zrównoważony charakter ekosystemów morskich. Pojęcie „podstawowa wiedza o morzach i oceanach” obejmuje podnoszenie świadomości, budowanie potencjału i edukowanie o kondycji mórz i oceanów, procesach w nich zachodzących i ich wpływie na ludzi. W ramach finansowanego przez UE projektu Respon-SEA-ble (Sustainable oceans: our collective responsibility, our common interest. Building on real-life knowledge systems for developing interactive and mutual learning media) badacze zastosowali techniki partycypacyjne (koncepcję żywych laboratoriów) w celu opracowania szeregu produktów promujących podstawową wiedzę o morzach i oceanach. Ich zadaniem było także stworzenie interaktywnego przewodnika dla praktyków (w formule webdoc), dostępnego dla wszystkich zainteresowanych, w tym pedagogów, przedsiębiorców, szkoleniowców, decydentów i media. Za dużo informacji? Zespół projektu Respon-SEA-ble szybko zorientował się, na czym skoncentrować swoje wysiłki. „W wielu przypadkach otrzymujemy za dużo informacji na temat stanu ekosystemów morskich, a za mało o skutkach społecznych lub gospodarczych. Towarzyszy temu brak jednolitych i jasno sprecyzowanych wskazówek przekazywanych odbiorcom docelowym na temat działań, jakie trzeba podjąć”, mówi dr Olga Mashkina, koordynatorka projektu. Podczas prac nad projektem badacze stwierdzili, że efekty może przynieść łączenie inicjatyw z różnych części łańcucha wartości, o czym świadczą obecne wysiłki zmierzające do zakazu stosowania mikrodrobin plastiku w kosmetykach. Dodatkowo przyczyną wielu problemów mórz i oceanów, wśród których można wymienić między innymi zanieczyszczenie plastikiem, są działania (lub ich brak) na lądzie. W centrum zainteresowania projektu Respon-SEA-ble znalazło się sześć obszarów tematycznych nazwanych „głównymi opowieściami”: zrównoważone rybołówstwo i zrównoważona akwakultura, energia odnawialna z mórz i oceanów, eutrofizacja, transport morski, zrównoważona turystyka i mikrodrobiny plastiku. Wszystkie „opowieści” promują działania na rzecz ochrony ekosystemów morskich, informują o istniejących politykach i stanowią źródło informacji dla zainteresowanych stron, które mogą coś zmienić (np. decydentów, producentów i konsumentów). „Główne opowieści” poruszają zagadnienia dotyczące aktualnego stanu wiedzy na temat (bezpośrednich i pośrednich) powiązań między działalnością człowieka a ekosystemami morskimi. Przedstawiają różnego rodzaju informacje i wskazują, jak się nimi dzielić (identyfikując również luki), a także opisują ograniczenia i możliwości w zakresie praktycznych działań i zmiany zachowań. W ramach projektu opracowano, przetestowano i oceniono różne narzędzia promujące podstawową wiedzę o morzach i oceanach, w tym serię gier, krótkich filmów dokumentalnych i filmów animowanych. Powstała platforma internetowa do dzielenia się wiedzą o morskim świecie z pasażerami promów, opracowano też moduł edukacyjny dla dzieci/szkół oraz program szkoleniowy dla rybaków. „Chcieliśmy być pewni, że narzędzia będą skuteczne, dlatego powstały przy aktywnym udziale kluczowych zainteresowanych stron”, mówi dr Mashkina. „Oprócz tego zbieraliśmy informacje zwrotne na temat tego, czy dzięki wykorzystaniu narzędzi użytkownik zwiększył swoją wiedzę na temat danego problemu i zmienił swoje nastawienie, a także czy zmotywowało go to do podjęcia działań”. Jak dotąd opinie są pozytywne, a ich analiza zainspirowała zespół do stworzenia interaktywnej platformy w formule webdoc, która zostanie udostępniona użytkownikom pod koniec realizacji projektu (w marcu 2019 roku). Trwałe zmiany Informacje zebrane podczas realizacji projektu pozwoliły badaczom na sformułowanie sugestii dotyczących udoskonalenia istniejących polityk (np. dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej), co pokazuje, jak ważna jest podstawowa wiedza o morzach i oceanach w różnych grupach docelowych. Zespół sprawdził także możliwości włączenia narzędzi do lokalnych konwencji o morzach i działań na rzecz mórz regionalnych, ponadto nawiązał współpracę z amerykańskimi i kanadyjskimi partnerami w ramach sojuszu na rzecz badań nad Atlantykiem. „Dzięki naszemu projektowi podstawowa wiedza o morzach i oceanach nie jest już tylko zagadnieniem poruszanym w szkołach lub badanym przez naukowców – to temat aktualny na całym świecie, który przypomina, że wszyscy jesteśmy odpowiedzialni!”, mówi dr Mashkina. „Widzimy, że ten temat przyciąga coraz więcej uwagi, np. w postaci podejmowanych badań, opracowywanych strategii czy powstających międzynarodowych inicjatyw, możemy więc być dumni z tego, że nasza praca już zaczyna przynosić efekty”.
Słowa kluczowe
Respon-SEA-ble, ocean, podstawowa wiedza, zanieczyszczenie, morski, niebieski wzrost, zmiana klimatu, partycypacyjny, współprojektowany, rybołówstwo, akwakultura, energia odnawialna, eutrofizacja, transport morski, turystyka, mikrodrobiny plastiku
