Prehistoryczne zęby zdradzają swe tajemnice
Zastosowanie aktualnych, interdyscyplinarnych metodologii z podejściami opartymi na niskich kosztach (takimi jak morfologia stomatologiczna i analizy izotopów) w archeologii rewolucjonizuje nasze zrozumienie interakcji pomiędzy starożytnymi populacjami ludzkimi a ich środowiskiem. Interakcja ta rzuca światło na ewolucję różnych systemów społeczno-kulturowych. Unijny projekt badawczy ANCIENT_TEETH miał na celu opisanie po raz pierwszy zmian w uzębieniu przeszłych populacji europejskich, jak również czynników wpływających na takie zmiany. Główna badaczka, dr Beatriz Gamarra Rubio, przeanalizowała migracje ludności na Wielkiej Nizinie Węgierskiej (GHP) z punktu widzenia rolnictwa w okresie od neolitu do epoki żelaza. Przy wsparciu z programu Marii Skłodowskiej-Curie wykorzystała ona technologię mikrotomografii, by uzyskać cyfrowe modele 3D potrzebne do analizy kształtu złącza szkliwno-zębinowego (EDJ), stosując geometryczną technikę morfometryczną. „Uzyskane wyniki to nadal wyniki wstępne, jednak pokazują one, że w epoce chalkolitu (4500–2700 r. p.n.e.) oraz w epoce brązu (2700–900 r p.n.e.) ludy, które zamieszkiwały Wielką Nizinę Węgierską, miały inną morfologię EDJ, co sugeruje, że ich pochodzenie jest odmienne”, wyjaśnia dr Gamarra. Łączy się to z badaniem przeprowadzonym przez jej głównego przełożonego, prof. Rona Pinhasiego, prezentującym wzorce migracji ludności ze wschodu na Nizinę przed nadejściem epoki brązu. Aby przeanalizować dietę tej ludności, dr Gamarra zbadała zawartość izotopów węgla i azotu zawartych w kolagenie w kościach. „Umożliwia nam to ustalenie ilości białka zwierzęcego/roślinnego, jaką spożywali ci ludzie z przeszłości, a tym samym poznanie ich diety”. Badacze ustalili, że ludność zamieszkująca Wielką Nizinę Węgierską w okresie od neolitu do wczesnej epoki brązu spożywała uprawiane przez siebie rośliny, takie jak pszenica i jęczmień, a także różne ilości mięsa w wyniku działań rolniczych. Jednak od późnej epoki brązu ludność spożywała inne typy ziaren, w tym proso. „Ta nowa uprawa została najprawdopodobniej sprowadzona przez ludy ze wschodu, w wyniku fali imigracji w okresie epoki brązu”. Przeszłość pokazuje drogę w przyszłość Zrozumienie skutków zmian diety u ludności z przeszłości pomoże wyjaśnić pochodzenie współczesnych problemów ze zdrowiem jamy ustnej. Twórcy projektu mają nadzieję, że dzięki temu będziemy w stanie zrozumieć zdolność ludzkich zębów do adaptowania się do obecnych i przyszłych zmian diety, co może pomóc lekarzom opracowywać lepsze wymogi w zakresie zdrowia jamy ustnej. „Dane uzyskane ze skanów mikrotomograficznych ludzkich zębów w wysokiej rozdzielczości stanowią nieoceniony zasób, który można wykorzystać w badaniach opartych na dowodach. Informacje takie mogą wykorzystać osoby nawołujące do zmian zasad opieki zdrowotnej w krajach europejskich, na przykład w odniesieniu do żywienia oraz zarządzania dostępnością żywności”, stwierdza dr Gamarra. Pani doktor jest przekonana, że kluczem do sukcesu projektu była współpraca. „Wykorzystanie licznych podejść z różnych dziedzin w celu rozpatrywania złożonych problemów takich jak zmiany w rolnictwie ma kluczowe znaczenie. Współpraca pomaga opracować i dopracować pytania stawiane w badaniach, wzbogaca doświadczenie i zapewnia wiedzę fachową badaczom, a także umożliwia młodym badaczom rozwijanie niezależnych umiejętności akademickich”.
Słowa kluczowe
ANCIENT_TEETH, zęby, technologia mikrotomografii, epoka brązu, kolagen w kościach, neolit, epoka żelaza, morfologia stomatologiczna, Wielka Nizina Węgierska
