Wielka recesja i konflikt polityczny w Europie
Jesienią 2008 roku bank Lehman Brothers ogłosił upadłość, co spowodowało reakcję łańcuchową, w wyniku której metaforyczne kostki domina tworzące światowy porządek gospodarczy zaczęły się przewracać. Skutkiem tego był trwający całą dekadę kryzys gospodarczy, nazywany wielką recesją. Pomimo faktu, że wiele analiz pokryzysowych skupiło się na gospodarczych skutkach wielkiej recesji, niewiele uwagi poświęcono skutkom politycznym kryzysu, które mogą stanowić jego najpoważniejsze konsekwencje. Niektórzy obserwatorzy zastanawiają się nawet, czy ustrój demokratyczny jest w stanie przetrwać poważne konsekwencje gospodarcze będące następstwem recesji. Finansowany przez UE projekt POLCON (Political Conflict in Europe in the Shadow of the Great Recession) zajmuje się badaniem struktury konfliktu politycznego w Europie w oparciu o analizę rywalizacji politycznej na arenie wyborczej, w ramach protestów oraz tematycznych interakcjach społecznych. Podstawowym pytaniem, które należy postawić, jest to, czy wielka recesja i jej konsekwencje zmieniają długoterminowe trendy związane z kształtowaniem się konfliktu politycznego w Europie. „Hipoteza przewodnia projektu stwierdza, że pogłębiająca się wielka recesja miała daleko idące konsekwencje dla kształtowania się konfliktów politycznych w Europie, które przyczyniają się do fundamentalnej transformacji lub zmian tradycyjnych sił politycznych”, twierdzi koordynator projektu Hanspeter Kriesi. Różnice regionalne W tym celu w ramach projektu porównano okresy przedkryzysowe i pokryzysowe w 27 państwach członkowskich UE oraz Islandii, Norwegii i Szwajcarii. Pierwszym krokiem jest uzyskanie szerokiej oceny politycznych konsekwencji kryzysu zarówno na arenie wyborczej, jak i protestacyjnej, a także relacji między nimi. Aby ocenić ogólne wzorce zmian w tych dwóch obszarach, badacze oparli się wtórnej analizie istniejących zbiorów danych oraz na innowacyjnej, półautomatycznej analizie wydarzeń protestacyjnych, opartej na międzynarodowych doniesieniach informacyjnych. Mimo że badania w ramach projektu wciąż trwają, uzyskano dotychczas kilka interesujących spostrzeżeń, w szczególności na temat różnego wpływu recesji na różne regiony. „Jeśli chodzi o wyniki wyborów i strukturę konfliktów w systemie partyjnym, wielka recesja w najlepszym razie uwypukliła długoterminowe trendy w Europie Północno-Zachodniej, takie jak wzrost popularności prawicowych partii populistycznych”, wyjaśnia Kriesi. „Dla porównania, na południu Europy recesja miała o wiele bardziej niszczycielskie konsekwencje, prowadząc do wzrostu lewicowego populizmu i głębokich zmian systemów partyjnych.” Według badań w ramach projektu POLCON wpływ wielkiej recesji na wyniki wyborów i systemy partyjne w Europie Środkowej i Wschodniej był dotychczas nieznaczny. „W tej części Europy zmniejszyła się zmienność wyborców, natomiast systemy partyjne, w których brakowało instytucjonalizacji uległy stabilizacji”, twierdzi Kriesi. „Motorem tych zmian systemów partyjnych był kryzys polityczny, nie gospodarczy.” Kriesi dodaje, że te wyniki wyborcze zostały potwierdzone przez analizę danych dotyczących wydarzeń protestacyjnych przeprowadzoną w ramach projektu. „W odniesieniu do ogólnej skali protestów, wielka recesja nie miała żadnego wpływu na północno-zachodnią Europę”, mówi. „Z drugiej strony wszystkie kraje Europy Południowej doświadczyły fali protestów w czasie kryzysu.” Nie wyciągajmy pochopnych wniosków Przedstawione ustalenia są ważne, ponieważ przypominają nam o fakcie, że wielka recesja nie miała takiego samego wpływu na każde państwo Europy. Podczas gdy państwa Europy Południowej bardzo mocno odczuły poważne skutki polityczne, Europa Północno-Zachodnia i Wschodnia w dużej mierze nie ucierpiały pod względem politycznym. „Najważniejszym wnioskiem płynącym z naszych badań jest to, że nie powinniśmy zbyt szybko uogólniać; zamiast tego powinniśmy szczegółowo zbadać sytuację polityczną w każdej części Europy przed wyciągnięciem jakichkolwiek wniosków,” mówi Kriesi.
Słowa kluczowe
POLCON, wielka recesja, kryzys, konflikt polityczny, wyniki wyborów
