Nowe badania ujawniają mechanizmy stojące za zasadą podziału i rządzenia
Dziel i rządź – zasada tak stara jak konflikt międzyludzki. Jak jednak działa ona w praktyce i jakie ma implikacje w dzisiejszym świecie? W ramach jednego z finansowanych ze środków UE projektów rozpatrywano przypadek hiszpańskich kolonii na Filipinach, analizując kroniki i zapisy z XVII i XVIII w., aby uzyskać jaśniejszy obraz tego, w jaki sposób można wspierać i wykorzystywać postrzeganie zagrożeń. Wymagało to przyjrzenia się przyczynie źródłowej zjawiska określanego jako „problem Moro”. Dotyczy to starć między muzułmanami a chrześcijanami na południu Filipin. Jak wyjaśnia jeden z badaczy projektu Phil-Threats, dr Eberhard Crailsheim: „Nasze badania pokazują, w jaki sposób odmienne postaci »zagrożenia Moro« wpłynęły na spójność różnorodnego społeczeństwa kolonialnego na Filipinach, a także całego imperium hiszpańskiego. Zastosowaliśmy szeroką gamę metod, aby pokazać, w jaki sposób »stworzenie« wroga pomogło hiszpańskiej elicie rządzącej w Manili zjednoczyć odpowiednie grupy (duchownych, żołnierzy, biurokratów i chrystianizowanych tubylców) i wzmocnić porządek kolonialny na tym archipelagu wysp na Oceanie Spokojnym”. Prace realizowane w ramach projektu Phil-Threats były prowadzone wspólnie przez dr. Eberharda Crailsheima, w roli badacza, i dr Marię Dolores Elizalde, która pełniła funkcję nadzorczą, w radzie Consejo Superior de Investigaciones Científicas w Madrycie. Projekt koncentrował się na kulturowych aspektach historii politycznej. Dzięki temu zespół projektu był w stanie zakwestionować wyniki poprzednich badań nad władzą polityczną. Zespół podkreślił znaczenie „czynników miękkich”, takich jak percepcja i komunikacja wewnętrzna, które powinny zostać wzięte pod uwagę. „Zadaliśmy sobie pytanie, jaki wpływ na dominację kolonialną miała integracja lokalnych elit i potęgi militarnej Hiszpanii, a także jak stosowano wówczas propagandę”, mówi dr Crailsheim. Badanie tak szerokiego zakresu czynników wymagało podejścia interdyscyplinarnego, ponieważ opierało się na analizie historycznej konceptów z dziedziny socjologii i nauk politycznych. Jak dodaje dr Crailsheim, „zastosowano kluczowe wnioski z badań nad socjologią konfliktu, a także najnowsze rezultaty badań nad bezpieczeństwem, w szczególności teorie sekurytyzacji. Dzięki temu projekt stał się potencjalnym wzorem do naśladowania dla innych historyków badających zagrożenia zewnętrzne”. Opis ich analizy opublikowano już w kilku artykułach, a dodatkowo zostanie uwzględniony w dwóch rozdziałach przygotowywanej książki pt. „Representations of External Threats in History (Medieval World to 19th Century)” (Przedstawianie zagrożeń zewnętrznych w dziejach historii od czasów Średniowiecza po XIX w.), która zostanie opublikowana w tym roku przez wydawnictwo Brill w ramach serii „The History of Warfare” (Historia wojny). Ogromna różnorodność źródeł Podejście zastosowane w projekcie opiera się na połączeniu wyników prowadzonych niedawno międzynarodowych badań z różnych dziedzin i dyscyplin. Ramy teoretyczne koncentrują się głównie wokół historii kulturowej polityki, odnosząc się do pytania, czy i/lub w jaki sposób działania polityczne/komunikacja wpływają na tworzenie, zmianę, utrzymanie lub niszczenie pewnych struktur (kulturowych, społecznych, politycznych). Jak wyjaśnia dr Crailsheim, pojęcie „polityki wiedzy” było szczególnie skuteczne, ponieważ bazowało na własnej interpretacji istotnych wartości. Rząd kolonialny, a zwłaszcza Kościół katolicki, miał silny wpływ na definiowanie tego, co uznawano za „dobre” lub „normalne”. Poprzez stosowanie tej polityki opartej na prawdzie lub wiedzy decydowano również, kto jest „dobry”, a kto „zły”, a zatem kogo należy postrzegać jako zagrożenie. Projekt Phil-Threats przyczynił się do lepszego zrozumienia struktur władzy w czasach kolonialnych oraz ogólnych mechanizmów komunikacji politycznej. Badania przeprowadzono w taki sposób, aby inni badacze mogli ekstrapolować wyniki i porównywać je z innymi osadami kolonialnymi i postkolonialnymi.
Słowa kluczowe
Phil-Threats, władza, kolonializm, dziel i rządź, Hiszpania, Filipiny, propaganda, zagrożenie
