Negatywny wpływ sztucznego oświetlenia nocnego na zespoły ekologiczne
Sztuczne światło z latarni i innych źródeł zakłóca naturalne cykle dziennego i sezonowego oświetlenia. Stwierdzono, że zmienia to strukturę i funkcjonowanie populacji i zbiorowisk roślinnych i zwierzęcych. Negatywny wpływ zanieczyszczenia świetlnego na ekosystemy „Od dawna wiadomo, ze sztuczne światło nocne zmienia fizjologię i zachowanie organizmów, takich jak ćmy, żółwie, czy ptaki morskie” – mówi profesor Kevin J. Gaston, koordynator finansowanego ze środków UE projektu ECOLIGHT (Ecological effects of light pollution). Przewiduje się, że wpłynie to na dynamikę populacji oraz strukturę i skład zespołów ekologicznych. „W ramach projektu ECOLIGHT przeprowadzono pierwsze kluczowe badania dotyczące tych populacji i konsekwencji dla zbiorowisk” – mówi. Zespół ECOLIGHT skupił się na dwóch eksperymentach. Celem eksperymentu dotyczącego mezosystemu było określenie wpływu oświetlenia ulicznego na wielopokoleniowy skład i dynamikę prostych, multitroficznych zbiorowisk organizmów. Badanie było procesem wieloczynnikowym i obejmowało wystawianie grup składających się z roślin, roślin i roślinożerców oraz roślin, roślinożerców i drapieżników na działanie światła nocnego. „Eksperyment dotyczący mezosystemu dostarczył cennych informacji na temat wpływu oświetlenia ulicznego w sytuacjach, w których organizmy nie mogły się poruszyć, aby uniknąć narażenia na działanie światła” – wyjaśnia prof. Gaston. Uzupełnieniem tego eksperymentu było badanie terenowe, w ramach którego „otwarte” tereny zielone były wystawione na działanie od jednego do pięciu rodzajów oświetlenia. W tym przypadku organizmy mogły poruszać się w obrębie danego terenu lub wyjść poza ten obszar podczas sesji naświetlania. Główną zaletą projektu ECOLIGHT jest to, że wpływ sztucznego oświetlenia nocnego bada się w perspektywie długoterminowej. Każdy z podstawowych eksperymentów był realizowany przez pięć lat. Ważne informacje dotyczące skutków ekologicznych nocnego zanieczyszczenia świetlnego Wyniki pokazują, że oświetlenie uliczne wpływa na liczebność roślin oraz roślinożerców i drapieżników z grupy bezkręgowców. Zmienia także tendencje w liczebności gatunków i wpływa na strukturę i funkcję danego zbiorowiska. Te wyniki są rezultatem zarówno efektów oddolnych (kontrolowanych przez zasoby), jak i odgórnych (kontrolowanych przez drapieżniki) oddziaływania sztucznego oświetlenia na liczebność gatunków. Badano różnorodne sposoby złagodzenia wpływu sztucznego oświetlenia, w tym przyciemnianie oświetlenia, zmiany widma światła i ograniczenie czasu oświetlenia. Mimo że niektóre z nich zmniejszyły ten wpływ, żaden sposób nie wystarczył do jego całkowitego wyeliminowania. Zdaniem prof. Gastona oświetlenie uliczne ma całkiem powszechne konsekwencje ekologiczne i konieczne będzie przyjęcie zróżnicowanego podejścia do tego typu oświetlenia w celu ograniczenia tych skutków. „Projekt ECOLIGHT dostarczył kluczowych argumentów do dyskusji na temat kompromisów między potrzebami społecznymi i oczekiwaniami związanymi z oświetleniem ulic a negatywnym wpływem tego oświetlenia na środowisko” – podsumowuje prof. Gaston. „Przyczyni się to do wyraźnej zmiany poglądów na temat konsekwencji ekologicznych nocnego zanieczyszczenia świetlnego”. Mimo że projekt oficjalnie zakończył się w kwietniu 2017 roku, uczestniczący w nim naukowcy obecnie wykorzystują obrazy wykonane przez astronautów na pokładzie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Pomogą one w określeniu, w jaki sposób widma barw sztucznego oświetlenia nocnego różnią się na terenie Europy i jak kształtują się te zmiany w czasie, a także ułatwią identyfikację profili ryzyka środowiskowego.
Słowa kluczowe
Zanieczyszczenie świetlne, sztuczne oświetlenie, oświetlenie nocne, ECOLIGHT
