Konieczność zwiększenia skuteczności sądów ponadnarodowych
W ciągu ostatnich trzydziestu lat świat wstrzymywał oddech widząc, że autorytarne reżimy przychylają się w stronę tworzenia bardziej demokratycznych społeczeństw. Podczas gdy organy ponadnarodowe, takie jak ECtHR, odgrywały kluczową rolę w tej transformacji, w ostatnich latach ich wpływ zdaje się maleć. Wobec takiej sytuacji, w ramach finansowanego ze środków UE projektu DEMTUREUROPE (Rządy demokratyzacji i międzynarodowych prawa człowieka: Studium przypadku Turcji i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka) zbadano, w jaki sposób sądy ponadnarodowe angażują rządy państw i wpływają na zmiany. Przyjmując zaangażowanie ECtHR w konflikt kurdyjski w Turcji jako przedmiot studium przypadku, przyjrzano się orzecznictwu Trybunału w sprawie rażących przypadków łamania praw człowieka przez Turcję wobec mniejszości kurdyjskiej. Kraje autorytarne podważają pozycję sądów ponadnarodowych Głęboka analiza „problemu tureckiego” w doskonały sposób ukazuje słabość sądów ponadnarodowych wobec reżimów autorytarnych. — Przyjrzeliśmy się temu, jaką rolę pełni ECtHR w kwestii szerzenia demokracji i ochrony praw w Turcji, jak również roli Trybunału w ograniczaniu demokracji i praw — wyjaśnia Dilek Kurban, badaczka biorąca udział w projekcie. — Badanie wykazało wariacje w kwestii zaangażowania i skuteczności działań Trybunału w wydarzeniach politycznych w Europie, takich jak zakończenie Zimnej Wojny i rozszerzenie Rady Europy. Badanie nad postępowaniem ECtHR wobec przemocy stosowanej przez rząd w regionie kurdyjskim w ostatnich latach wykazało interesującą cykliczność. — Trybunał był najbardziej innowacyjny, odważny i otwarty w okresie od początku lat 90-tych do początku pierwszej dekady XXI wieku — powiedziała Kurban. — To pokazało, że ponadnarodowe trybunały praw człowieka mogą w sposób skuteczny przeciwstawiać się przemocy stosowanej przez państwo poprzez dokumentowanie jej, dając głos jej ofiarom i dyskredytując oficjalne zaprzeczenia. Jednakże badania wykazują, że ECtHR mógł zrobić więcej w kwestii tortur i ochrony prawa do życia. Regres w kwestii praw Kurdów W pierwszej dekadzie XXI wieku, w miarę jak Turcja zbliżała się do Europy, wzmożona współpraca z rządzącą partią AKP w rzeczywistości zmniejszyła otwartość Trybunału wobec kurdyjskiej mobilizacji prawnej. — Dążenie Trybunału do rozwiązania jak największej ilości trwających spraw wspierało strategię Turcji, polegającą na wypłacaniu odszkodowań ofiarom za szkody materialne, nie oferując im jednak przeprosin, prawdy lub sprawiedliwości — powiedziała Kurban. W połowie pierwszej dekady XXI wieku, gdy negocjacje z UE utknęły w martwym punkcie, rząd AKP wycofał reformy dotyczące praw człowieka, które przyjął, aby uzyskać status kraju kandydującego do przystąpienia do UE. W konsekwencji na początku drugiej dekady XXI wieku ECtHR wydawał orzeczenia, które były nieskuteczne wobec Turcji. — Bez prawdziwego i skutecznego nacisku z zewnątrz motywacje Turcji, aby działać zgodnie z prawem międzynarodowym nie różnią się znacznie od motywacji Rosji: utrzymania reputacji międzynarodowej w takim stopniu, na jaki pozwala autorytaryzm. Trybunał zawiódł również w kwestii ochrony kurdyjskich roszczeń dotyczących języka i praw politycznych. — Przeoczenie kurdyjskich praw politycznych i kulturowych w Turcji przez ECtHR wynikało z założenia, że ma on do czynienia z rządem demokratycznym — stwierdziła Kurban. Autorytarne i postkomunistyczne podobieństwa Przypadek Turcji analizowany w ramach niniejszego projektu, jak również przypadki Rosji, Węgier i Polski, ukazuje niezdolność ECtHR do nadzorowania reżimów autorytarnych. — ECtHR nie powinien stosować swoich zasad orzecznictwa bez wzięcia pod uwagę różnic pomiędzy reżimami polityczno-prawnymi, systemami sądowymi i kulturą polityczną stron umowy — zaznacza Kurban. — Przekazywanie spraw z powrotem do krajowych systemów prawnych i lokalnych rządów, w których większość nie liczy się z prawami mniejszości i w których sądy biorą udział w przemocy stosowanej przez państwo, legitymizuje autorytaryzm — dodała. Bez wątpienia badania przeprowadzone w ramach projektu DEMTUREUROPE pomogą UE w przemyśleniu funkcjonowania sądów ponadnarodowych i możliwości wzmocnienia ich legitymizacji.
Słowa kluczowe
Sądy ponadnarodowe, Europejski Trybunał Praw Człowieka, prawa człowieka, autorytarne reżimy, DEMTUREUROPE
