Dialog w komunikacji ludzkiej
Języki bez względu na poziom różnią się dźwiękami, strukturą wyrazów oraz sposobem zestawiania słów tworzących gramatyczne zdania. Pomimo tych wyraźnych różnic istnieje jednak zasadnicza jednolitość w zakresie systemowego użycia języka. Najwyraźniej widoczne jest to w rozmowach nieformalnych, w których rozmówcy formułują krótkie naprzemienne dwusekundowe wypowiedzi, robiąc pomiędzy nimi jedynie minimalne przerwy. Właśnie te przerwy stały się przedmiotem badań finansowanego ze środków UE projektu INTERACT prowadzonego w celu lepszego rozumienia interakcyjnych podstaw języka. Naukowcy odkryli, że takie podstawy są widoczne na wczesnych etapach rozwoju ontogenicznego, funkcjonują niezależnie od języka i modalności, a także występują w każdej kulturze. Ważne wnioski Podczas realizacji projektu naukowcy doszli do kilku ważnych wniosków. Na przykład, odkryli, że w nieformalnym dialogu przerwa pomiędzy wypowiedziami kolejnych rozmówców wynosi średnio tylko 200 milisekund, a często mniej. Ma to szczególne znaczenie, biorąc pod uwagę fakt, że przygotowanie się do wypowiedzenia jednego słowa zabiera nawet 600 milisekund, a przygotowanie się do wypowiedzenia bardzo prostego zdania — 1500 milisekund. "Oznacza to, że prowadzimy swoisty wyścig z czasem, przewidując, jak nasz rozmówca zakończy swoją wypowiedź i rozpoczynamy swoją wypowiedź zaraz po zgromadzeniu informacji wystarczających do sformułowania takiej wypowiedzi", mówi koordynator projektu INTERACT, Stephen Levinson. "Przygotowując się do wypowiedzi, musimy jednocześnie nadal słuchać rozmówcy, tak aby zweryfikować nasze przewidywania i rozpocząć wypowiedź w odpowiednim momencie. Jest to przykład wielozadaniowości będącej bardzo istotnym procesem kognitywnym". Aby zrozumieć kognitywne wyzwanie naprzemiennych wypowiedzi, badacze pracujący w projekcie skupili się w szczególności na rozwoju języka u dzieci. "Niemówiące niemowlęta reagują w miarę szybko prostymi dźwiękami, jednak w miarę jak uczą się rozumieć język i mówić, czas odpowiedzi wydłuża się – dzieci są trzy, cztery razy wolniejsze od dorosłych, a ich reakcje zaczynają być szybsze dopiero w późniejszym dzieciństwie", wyjaśnia Levinson. Według Levinsona, aby dziecko zareagowało odpowiednio, musi najpierw nauczyć się rozpoznawać, czy kierowana do niego wypowiedź jest na przykład pytaniem czy prośbą. "W bardzo młodym wieku dzieci wychwytują często bardzo pośrednie wskazówki", mówi. Spojrzenie w przeszłość umożliwia zrozumienie przyszłości W oparciu o badania przeprowadzone w projekcie INTERACT określono, że czas na rozpoczęcie naprzemiennej wypowiedzi jest mniej więcej stały w różnych językach i kulturach. Jest to również prawidłem w niewerbalnych językach migowych. "Wczesny rozwój w niemowlęctwie oraz uniwersalny charakter systemu wskazuje na istnienie platformy komunikacyjnej ustanowionej w początkach języka", mówi Levinson. "Naprzemienne wydawanie dźwięków jest typowe w rzędzie ssaków naczelnych, a gestykulacyjne, niewerbalne zachowanie naprzemienne ma bardzo podobne czasy reakcji jak u małp człekokształtnych". Badacze pracujący w projekcie odkryli również, że istnienie systemu interakcyjnego pozwala na odróżnienie ludzkich syndromów poznawczych, np. autyzmu, gdzie system ten jest upośledzony, czy zespołu Downa, gdzie system ten funkcjonuje prawidłowo (chociaż często występuje tu upośledzenie mowy). "Nasze badania nad lepszym zrozumieniem ludzkiego interakcyjnego systemu mowy przynoszą korzyści nie tylko w dziedzinie badań medycznych, ale przede wszystkim mają kluczowe znaczenie w doskonaleniu interakcji człowiek-maszyna", podsumowuje Levinson.
Słowa kluczowe
INTERACT, konwersacje, język, mowa, interakcje
