Uprawa ekologiczna może dostarczać większych plonów przy mniejszej ilości pestycydów i nawozów
Świat będzie musiał wykarmić dodatkowe dwa miliardy ludzi do roku 2050, a przestrzeń, którą można wykorzystać do upraw rolnych jest już ograniczona. Ze względu na ograniczoną powierzchnię rolną gospodarstwa będą musiały zwiększyć produkcję. Obecnie rolnicy wykorzystują pestycydy i nawozy w celu zwiększenia wydajności, ale istnieje inny sposób. Celem finansowanego ze środków UE projektu LIBERATION było zbadanie procesu „intensyfikacji ekologicznej” – czyli intensyfikacji produkcji rolnej przy użyciu naturalnych zasobów i używania dodatków chemicznych, które są szkodliwe dla środowiska i ludzkiego zdrowia. „Krótko mówiąc, zbadaliśmy, w jaki sposób gospodarstwa rolne mogą produkować tyle samo lub więcej produktów rolnych przy mniejszym udziale czynników zewnętrznych, takich jak nawozy i pestycydy” – mówi David Kleijn, koordynator projektu LIBERATION. Naukowcy odkryli, że społeczności dzikich pszczół przyczyniły się do produkcji roślin zapylanych przez owady, takich jak arbuzy, jabłka i żurawina, generując plony o wartości ponad 3000 $ na hektar rocznie. „To praca wykonywana przez naturę, za którą nie trzeba płacić. Obecnym wyzwaniem jest zwiększenie poziomu dostarczania tych usług, aby rolnicy mogli stosować mniej nawozów i pestycydów” – dodaje Kleijn. W ramach projektu zbadano różne aspekty krajobrazu i praktyki zarządzania, w tym zakładanie siedlisk półnaturalnych, takich jak żywopłoty, korytarze ekologiczne i ciągi dzikiej roślinności na obrzeżach pól uprawnych. Zbadano również metodę uprawy konserwującej – pozostawianie na polach resztek plonów z roku poprzedniego, takich jak łodygi kukurydzy, przed i po zasadzeniu kolejnych roślin w celu zmniejszenia erozji gleby i spływu powierzchniowego. W jednym z badań terenowych w projekcie LIBERATION analizowano rolę żywopłotów w uprawie zbóż na terenach śródziemnomorskich. Wyniki pokazały, że duża ilość żywopłotów na dużym obszarze zwiększa różnorodność naturalnych wrogów mszyc – pasożyty te atakują pszenicę, obniżając wydajność plonów. Żywopłoty zwiększyły również częstotliwość wizyt owadów zapylających, takich jak pszczoły. Żywopłoty stanowią sieć korytarzy ekologicznych, które mogą pomóc w przemieszczaniu się owadów zapylających i naturalnych wrogów szkodników. Są to niedrogie rozwiązania przynoszące duże korzyści, ponieważ rolnicy mogą tworzyć lub utrzymywać wysokiej jakości siedliska, nie tracąc terenów uprawnych lub zajmując tylko niewielką ich powierzchnię, co przedstawiono w opublikowanych wynikach projektu. W innym miejscu testowym w Holandii naukowcy stworzyli siedliska dzikiej roślinności w miejscu uprawy jagód w celu naturalnego przyciągnięcia owadów zapylających. To pokazało skuteczność intensyfikacji ekologicznej. Rolnicy mogą stosować te metody i zwiększać liczbę dzikich gatunków roślin i zwierząt, które zapewniają niezbędne usługi ekosystemowe, takie jak zapylanie, zwalczanie szkodników i poprawa jakości gleby, co pozwala na zmniejszenie zależności od czynników zewnętrznych. Mimo tych pozytywnych wyników Kleijn zaleca ostrożność: „Korzyści płynące z funkcjonalnej bioróżnorodności są w dużej mierze zależne od kontekstu. To, co sprawdza się w danym gospodarstwie rolnym, może nie sprawdzić się w innym. Zależy to od rodzaju upraw i wielu innych czynników”. W ramach projektu przeprowadzono wywiady z rolnikami i stwierdzono, że w przypadku osób uprawiających wyłącznie rośliny zapylane przez wiatr, takie jak pszenica, kukurydza i warzywa korzeniowe, praktyki mające poprawić liczebność owadów zapylających nie są popularne. Okazało się również, że naturalne techniki zwalczania szkodników nie były popularne, ponieważ środki owadobójcze są obecnie niedrogie i skuteczne. Naukowcy uczestniczący w projekcie LIBERATION rozpoczęli badania nad sposobem eliminacji głównych przeszkód w podejmowaniu działań dotyczących intensyfikacji ekologicznej. „Staramy się odpowiedzieć na różne pytania, na przykład: czy możemy przekazywać rolnikom potrzebne informacje w bardziej przystępny sposób, co zwiększyłoby zakres stosowania naturalnych metod? Czy zalecenia dostosowane do konkretnych systemów uprawy i regionów są bardziej skuteczne niż ogólne zalecenia?” – podsumowuje Kleijn.
Słowa kluczowe
LIBERATION, pszczoły, owady zapylające, mszyce, intensyfikacja ekologiczna, pestycydy, nawozy, arbuzy
