Transparentne metody oceny wpływu GMO
GMO wzbudza w Europie wiele kontrowersji, które dotyczą również sposobu, w jaki badane jest bezpieczeństwo żywności i pasz GMO. Różne podmioty wysuwają argumenty za lub przeciw metodom badań na zwierzętach zgodnie z własnymi interesami, dlatego polityka Komisji Europejskiej ma na celu zredukowanie, zastąpienie i dopracowanie badań na zwierzętach z uwagi na kwestie etyczne oraz w trosce o dobrostan zwierząt. Oznacza to konieczność przeprowadzenia oceny wartości dodanej badań skutków karmienia zwierząt żywnością/paszą w całości wyprodukowaną z GMO oraz alternatywnych systemów badań. W ramach finansowanego przez UE projektu GRACE (GMO risk assessment and communication of evidence), od 2013 r. przeprowadzono w związku z testami toksyczności GMO dwa zestawy 90-dniowych badań skutków karmienia oraz jednoroczne badanie nad genetycznie modyfikowaną kukurydzą zwyczajną MON810, a wyniki nie przyniosły wyników istotnych z punktu widzenia toksyczności. Naukowcy przeprowadzili również badania in vitro systemów hodowli komórek pod kątem możliwości ich przyszłego zastosowania w zastępstwie badań skutków karmienia. Dodatkowo dokładnie przeanalizowano również nowoczesne metody omiczne badające tkanki roślinne i zwierzęce, a także skład materiału roślinnego. Po porównaniu różnych metod zbadanych w celu przeanalizowania możliwego działania toksycznego roślin modyfikowanych genetycznie naukowcy stwierdzili, że standardowe analizy składu roślin dostarczają cennych informacji na temat najważniejszych związków. Hodowle komórkowe in vitro oraz badania omiczne na tkankach roślinnych i zwierzęcych mogą okazać się narzędziami do przesiewowego badania toksyczności, ale konieczne są dalsze badania ich znaczenia w zastosowaniach rutynowych. Badania skutków karmienia zwierząt żywnością/paszą w całości wyprodukowaną z GMO nie przyniosły żadnych przydatnych informacji dla oceny ryzyka. Ocena potencjalnych skutków stosowania GMO jest często trudna ze względu na brak łatwo dostępnych danych dla decydentów i innych interesariuszy. W projekcie GRACE zastosowano metodologię syntezy dowodów do przeprowadzenia przeglądu badań nad wpływem roślin modyfikowanych genetycznie na zdrowie, społeczeństwo, gospodarkę i środowisko. Pomaga ona w uzyskaniu kompletnego obrazu dowodów na skutki GMO w przejrzystym i łatwo dostępnym formacie (ocena). Przygotowano zestaw protokołów dla 14 pytań weryfikacyjnych o różnych priorytetach dla map dowodów oraz analiz systematycznych, a właściwe analizy są obecnie opracowywane. Baza danych (CADIMA) utworzona w ramach inicjatywy GRACE umożliwia swobodny dostęp do danych uzyskanych w omawianym projekcie, jak i projektach z nim współpracujących. Oferuje ona narzędzia i formaty do prowadzenia systematycznych analiz i map dowodów, a także zawiera łącza do innych baz poświęconych bezpieczeństwu GMO. Podsumowując, inicjatywa GRACE zakwestionowała wartość 90-dniowych badań skutków karmienia szczurów żywnością/paszą w całości wyprodukowaną z GMO. W ramach inicjatywy zbadano alternatywne metody zredukowania lub zastąpienia badań nad zwierzętach oraz określenia ich potencjalnej wartości. Równoległe w ramach projektu opracowano skuteczną metodę zbierania i oceny jakości istniejących dowodów na wpływ roślin zmodyfikowanych genetycznie. Kluczowym rezultatem projektu było zainicjowanie dialogu pomiędzy interesariuszami zarówno w czasie planowania badania jak i interpretacji wyników. Dialog ten oraz usługi udostępnione w ramach inicjatywy CADIMA mogą pomóc właściwym interesariuszom w angażowaniu się w badania nad GMO oraz w ocenie i analizie ich rezultatów.
Słowa kluczowe
GMO, organizmy modyfikowane genetycznie, badania skutków karmienia, ocena ryzyka, CADIMA
