Społeczni pracownicy służby zdrowia zapewniają domową profilaktykę i leczenie malarii dla kobiet w ciąży
Kobiety w ciąży są w wysokim stopniu narażone na poważne choroby. Jedną z nich jest malaria, która może prowadzić do powikłań u matki i dziecka, w tym niedokrwistości, niskiej masy urodzeniowej, zaburzeń wzrostu i rozwoju oraz wyższej śmiertelności. Istnieją skuteczne metody zapobiegania (np. stosowanie moskitier) i leczenia malarii, ale kraje najbardziej potrzebujące mają ograniczony dostęp do takich rozwiązań. Prawda jest taka, że zapewnienie lepszej opieki zdrowotnej tym społecznościom, w większości zamieszkującym Afrykę Subsaharyjską, jest w praktyce bardzo trudne. Nie ma jeszcze szczepionki, brak jest tanich środków profilaktycznych, moskitiery nasączone środkami owadobójczymi są nadal rzadkością, społeczni pracownicy służby zdrowia (CHW) nie mają zasobów, aby móc badać pacjentów przed leczeniem, dostęp do leczenia opartego na sulfadoksynie/pirymetaminie (IPTp-SP) jest utrudniony, a do tego objawy choroby mogą być utajone. „Chcieliśmy zatrzymać to błędne koło i stworzyć strategię poszerzającą standardowe postępowanie polegające na podawaniu IPTp-SP w placówkach służby zdrowia. Jej celem było zachęcenie kobiet w ciąży do stawienia się w przychodniach położniczych w celu rozpoznania i leczenia malarii. Zamiast tego przenosimy usługi zdrowotne bliżej miejsca zamieszkania pacjentów, wykorzystując lokalnych pracowników służby zdrowia do przeprowadzania interwencji przeciwmalarycznych w społecznościach, w których dostęp do formalnego systemu opieki zdrowotnej jest utrudniony”, wyjaśnia dr Henk Schallig, koordynator projektu COSMIC (Community-based scheduled screening and treatment of malaria in pregnancy for improved maternal and infant health: a cluster-randomized trial). Będący podstawą subsaharyjskiego systemu służby zdrowia pracownicy społeczni zapewniają społecznościom podstawową opiekę zdrowotną i medyczną. Możliwość badania kobiet ciężarnych pod kątem malarii za pomocą szybkich testów diagnostycznych (RDT) między wizytami w klinikach położniczych oraz ich leczenia w przypadku pozytywnego wyniku testu oznaczałaby lepsze szanse zarówno dla kobiet, jak i dzieci. „Taki właśnie był nasz cel”, mówi dr Schallig. „Poprzez połączenie istniejących terapii IPTp-SP ze środkami przeciwmalarycznymi (SST) na poziomie wiosek, jako rozszerzenie istniejącego społecznego systemu zarządzania przypadkami malarii, moglibyśmy poprawić zasięg IPTp-SP, umożliwić systematyczne badania przesiewowe zakażenia malarią i rozważyć podjęcie leczenia, gdy profilaktyczne działanie IPTp-SP osłabnie”. Podejście opracowane w projekcie COSMIC zostało przetestowane w trzech krajach o różnej epidemiologii malarii i specyfice kulturowej. Zespół wykorzystał połączenie badań systemu opieki zdrowotnej, nauk społecznych (antropologia medyczna) i badań biomedycznych. We wdrażaniu rozwiązań pomogły zaś panele polityczne zorganizowane przez TDR Światowej Organizacji Zdrowia. Chociaż dr Schallig przyznaje, że projekt nie spełnił wszystkich jego oczekiwań – nie doprowadził na przykład do zmniejszenia liczby zachorowań na malarię łożyskową – inne aspekty projektu okazały się o wiele bardziej zachęcające. „Mimo że zastosowane podejście nie zmniejszyło liczby przypadków malarii łożyskowej, zaobserwowaliśmy znaczne poszerzenie zasięgu IPTp-SP. Ponadto zwiększyła się liczba wizyt w przychodniach położniczych w grupach interwencyjnych, co oznacza lepszą opiekę zdrowotną dla kobiet w ciąży. Zaobserwowaliśmy też poprawę stanu zdrowia dzieci urodzonych przez matki w grupie interwencyjnej (opóźnienie pierwszego ataku malarii i zmniejszenie nasilenia)”. Poza samymi pacjentkami, projekt spotkał się z entuzjastycznym przyjęciem ze strony CHW. Jak twierdzi dr Schallig, pracownicy służby zdrowia, uczestniczki badania i liderzy społeczności równie chętnie śledzili wdrażanie projektu COSMIC w lokalnych społecznościach. Od czasu zakończenia projektu w maju 2017 r. zespół zajmuje się rozpowszechnianiem jego wyników wśród jak najszerszego grona odbiorców, w tym zwykłych obywateli, decydentów politycznych i naukowców.
Słowa kluczowe
COSMIC, malaria, profilaktyka, leczenie, subsaharyjski, Afryka, IPTp-SP