Deficyt tlenowy w ekosystemach wodnych
Poza bezpośrednią szkodliwością dla życia w ekosystemach wodnych częstsze występowanie hipoksji wpływa też na środowisko w szerszym zakresie. W warunkach niedotlenienia może dochodzić do znacznych szkód dla różnorodności biologicznej oraz funkcji i usług ekosystemowych, w tym rybołówstwa, akwakultury i turystyki, a na dnie oceanicznym mogą powstawać dodatkowe gazy cieplarniane. W ramach finansowanego przez UE projektu HYPOX podjęto pierwsze kroki na drodze do stworzenia globalnego systemu obserwacji dla lepszego zrozumienia zmian warunków tlenowych w systemach wodnych. Naukowcy monitorowali deficyt tlenowy i powiązane z nim procesy w obszarach docelowych, które różniły się co do statusu tlenowego i wrażliwości na zmiany. Obejmowały one Morze Arktyczne, półzamknięte wody Morza Czarnego i Bałtyckiego, a także fiordy, laguny i śródlądowe jeziora. Aby w ramach projektu HYPOX wygenerować maksimum wiedzy, partnerzy monitorowali deficyt tlenowy i powiązane z nim parametry in situ, stosując różnego rodzaju sprawdzone czujniki długoterminowe na różnych platformach. Skutki środowiskowe niedotlenienia badano za pomocą ukierunkowanych kampanii terenowych. Skutki te obejmowały wpływ hipoksji na dystrybucję organizmów żyjących na dnie morskim oraz na procesy biologiczne i chemiczne związane z globalnym obiegiem pierwiastków. Konsorcjum zdefiniowało także i dopracowało narzędzia liczbowe do prognozowania niedotlenienia oraz oddzielenia naturalnej zmienności od skutków działalności człowieka. Analizom poddano również istniejące dane monitorowania długoterminowego, aby lepiej poznać historię statusu tlenowego danego akwenu. Pobrano próbki rdzeni z dna Morza Czarnego oraz z lagun i jezior. Umożliwiło to naukowcom zbadanie przeszłości, ponieważ z osadu można odczytać informacje o wcześniejszych warunkach biologicznych i chemicznych. Wyniki projektu i doświadczenie w wykorzystaniu technik modelowania będą służyć jako podstawa do dokładnych prognoz deficytu tlenowego. To z kolei przyczyni się do planowania odpowiednio dostosowanych modeli adopcji do zmian klimatu. Badania uprzednio zeutrofizowanych systemów, takich jak szwajcarskie jeziora, pokazują, jak ograniczenie ilości składników odżywczych powstających w wyniku działalności człowieka może pomóc złagodzić problem deficytu tlenowego. Projekt HYPOX dostarczył europejskim prawodawcom i decydentom niezbędnej wiedzy na temat deficytu tlenowego w ekosystemach wodnych. Dzięki temu mogą oni opracowywać skuteczne strategie zrównoważonego rozwoju i negocjować międzynarodowo wiążące traktaty.
Słowa kluczowe
Deficyt tlenowy, ekosystemy wodne, eutrofizacja, hipoksja, globalny system obserwacji
