Prezentacje projektów – Badania prowadzone przez UE chronią środowiska narażone na erupcje wulkanów
Erupcja potężnego wulkanu Eyjafyallajokull w Islandii, w kwietniu 2010 roku, spowodowała powstanie chmury popiołów, która sparaliżowała wiele lotnisk europejskich, przez co zmuszono odwołać przeszło 100 000 lotów. Szacunkowo wykazano, że 500 milionów ludzi na kuli ziemskiej jest zagrożonych przez działalność wulkanów. Przewidywanie i pomiary zagrożeń z powodu działalności wulkanicznej na obszarze Unii Europejskiej uzależnione są od najnowszej wiedzy naukowej i techniki monitorowania. Ale w partnerskich krajach współpracy międzynarodowej (ICPC) zarządzanie ryzykiem uzależnione jest od lokalnych warunków, które mogą być niekorzystne. Jest to wynikiem kilku czynników, między innymi istnieniem osiedli ludzkich na zboczach wulkanów, bądź też posiadaniem bardzo ograniczonych zasobów, takich jak sprzęt do monitorowania. Następne wyzwanie polega na istnieniu dłuższych okresów w stanie uśpienia pomiędzy kolejnymi erupcjami, co powoduje obniżenie czujności zagrożonych mieszkańców i fałszywe odczucie bezpieczeństwa w obliczu realnego niebezpieczeństwa. W projekcie o nazwie „Złagodzenie i ocena zagrożenia wpływów wulkanicznych na teren i działalność ludzką” (Miavita) postanowiono zintegrować bardziej opłacalne metody zmniejszenia ryzyka powodowanego przez działalność wulkaniczną. Prace projektu Miavita, co oznacza po włosku "moje życie", przewidywane są na okres czterech lat i mają dotyczyć wielodyscyplinarnej natury oszacowania zagrożeń pochodzących od działalności wulkanicznej, a także zarządzania taką działalnością w krajach partnerskich (ICPC) i europejskich. Inicjatywa ta powstała w wyniku zaleceń raportu ONZ w sprawie "Międzynarodowej strategii zapobiegania i ograniczania skutków katastrof", obejmującej zagadnienia takie jak prewencja, zarządzanie sytuacjami kryzysowymi oraz powrót do stanu normalnego. Wprawdzie strategie te planowane są z myślą o krajach partnerskich ICPC, to mogą także pomóc europejskim interesariuszom w rozwinięciu ich wiedzy na temat zarządzania sytuacją zagrożenia wulkanicznego. W projekcie Miavita określono trzy zasadnicze zadania. Pierwsze dotyczy opracowania narzędzi zapobiegania w oparciu o planowanie ryzyka i identyfikację możliwych scenariuszy. Drugie polega na poprawie zdolności do zarządzania sytuacją kryzysową poprzez monitorowanie, systemy wczesnego ostrzegania oraz bezpieczną łączność. Trzecie zadanie polega na zredukowaniu narażenia lokalnych środowisk i systemów ekologicznych, oraz rozwinięcie ich zdolności do powrotu do stanu normalnego po erupcji wulkanicznej. W celu realizacji takich zadań, sprawą żywotną jest stworzenie zintegrowanego systemu informacji, koniecznego do organizacji i wspólnego wykorzystywania danych dotyczących najnowszych osiągnięć naukowych i technologicznych, a także szkolenia. Lokalna wiedza know-how Konsorcjum Miavita obejmuje wielodyscyplinarny zespół, w skład którego wchodzą agencje obrony cywilnej, krajowe przedsiębiorstwa badań geologicznych, zespoły naukowców oraz prywatne przedsiębiorstwo informatyczne. Zaangażowani ściśle w zarządzanie ryzykiem są lokalni naukowcy i organizacje w Afryce (skupiające swoją uwagę na wulkanach Mount Cameroon i Fogo w Cape Verde), oraz w Azji (wulkany Merapi w Indonezji i Kanlaon na Filipinach). Grupy te tworzą istotną część projektu Miavita, dzięki swojej wiedzy i ekspertyzie w dziedzinie zagrożeń wulkanicznych, a także zdolności do reagowania w zakresie całego cyklu zarządzania klęskami żywiołowymi. Bieżąca działalność obejmuje instalowanie sprzętu przy wulkanach Fogo, Kanlaon i Mount Merapi oraz gromadzenie danych pochodzących z monitorowania naziemnego i instalacji zdalnej detekcji. W rezultacie uzyskano znacznie lepsze zrozumienie obserwowanych wulkanów i lokalnych, leżących w ich sąsiedztwie, terenów. Dla przedstawicieli władz rządowych, takich jak ministrowie, zarządcy, władze lokalne i dyrektorzy agencji obrony cywilnej zorganizowano warsztaty naukowe w Cape Verde, Indonezji i na Filipinach. Warsztaty te miały na celu zrozumienie potrzeb interesariuszy oraz rozwinięcie świadomości lokalnych władz w odniesieniu do zarządzania ryzykiem w sytuacji katastrofy występującej w naturalnym środowisku. Według opinii koordynatora projektu Miavita, Dr Pierre Thierry, pracującego w BRGM, francuskim przedsiębiorstwie badań geologicznych, kluczem do sukcesu jest ścisła współpraca między partnerami projektu. "Jednym z przykładów była sesja szkoleniowa na temat monitorowania gazów wychodzących z Mount Merapi, prowadzonego przez Uniwersytet w Cambridge dla naszych partnerów z Indonezji. Jej celem było nauczanie w jaki sposób wykonywać naziemne pomiary gazów przy użyciu techniki optycznej absorpcyjnej spektrografii różnicowej (DOAS)," mówi Dr Thierry. Współpraca między obydwiema grupami okazała się szczególnie użyteczna podczas monitorowania ostatniej erupcji wulkanu Merapi, w okresie października i listopada 2010 roku. Ponadto, partner z francuskiej agencji obrony cywilnej (DSC) odwiedził Filipiny, by przedyskutować zarządzanie ryzykiem z lokalnymi instytucjami, interesariuszami i przedstawicielami organizacji obrony cywilnej. "Podobna misja planowana jest w najbliższej przyszłości dla Indonezji, z zamiarem skupienia się na ostatniej erupcji wulkanu Merapi," wyjaśnia Dr Thierry. Erupcja wulkanu Mount Merapi Projekt Miavita ma ważny wkład w ocenę i zarządzanie ryzykiem powodowanym przez wulkany, zwłaszcza w zakresie pomocy dla lokalnych społeczności, które doświadczyły w ostatnim czasie wydarzeń przy wulkanie Merapi. "Erupcja wulkanu w czteroletnim okresie prowadzonych w projekcie prac jest nadzwyczajnym wydarzeniem. Biorąc pod uwagę liczbę ofiar i ludzi, którzy utracili swój dobytek, było to wydarzenie tragiczne, ale także stworzyło sposobność do dokonania kroku naprzód w naszych badaniach," mówi Dr Thierry. Podczas tego kryzysu, Dr Jousset (BRGM) i Dr Boichu (Uniwersytet w Cambridge) dołączyli do zespołu indonezyjskiego, by pomóc w analizie danych pochodzących z prowadzonych technik monitorowania naziemnego oraz satelitarnego. Natychmiast po otrzymaniu informacji, zostały one przekazane do partnerskiej organizacji indonezyjskiej CVGHM, w celu zapewnienia pomocy i zmniejszenia skutków erupcji. Dane te, wraz z wynikami pochodzącymi amerykańskiej organizacji badań geologicznych, wykorzystano do określenia poziomu aktywności wulkanu. Po raz pierwszy, po erupcji wulkanicznej, międzynarodowa społeczność zareagowała w tak wszechstronny sposób, łącząc swoje wysiłki. Duże ilość materiałów osadowych pochodzących z erupcji Mount Merapi pokryły znaczne obszary, zwiększając potencjalną możliwość wystąpienia dużych spływów popiołów – czyli nadzwyczaj niszczących spływów błotnych zawierających mieszaninę wody i popiołów wulkanicznych. Prof. Lavigne (z paryskiego uniwersytetu Sorbonne) współpracuje również z partnerami indonezyjskimi w celu zidentyfikowania potencjalnych stref niebezpieczeństwa, zagrożonych zalewami przyszłych spływów popiołów, stanowiących duże ryzyko podczas okresów monsunowych. Ponadto, po ustaniu głównych erupcji, ustawiono nowy sprzęt, by pomóc w odbudowaniu szerokopasmowej sejsmologicznej sieci monitorowania o wysokim standardzie. W okresie obecnym, poziom alarmowy dla obszarów otaczających Mount Merapi spadł z 4 do 2, a lokalni partnerzy prowadzą oszacowanie zniszczeń budynków, pól oraz plonów rolniczych. Francuskie i włoskie agencje obrony cywilnej mają odwiedzić ten region w najbliższej przyszłości, by podzielić się swoimi doświadczeniami w zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi z podobnymi lokalnymi agencjami. Partnerzy projektu opracowują wytyczne w odniesieniu do wielostronnego zagrożenia i planowania możliwego ryzyka dotyczącego aktywnych wulkanów. Opracowali oni i przetestowali nowe metody monitorowania wulkanów, poprzez zintegrowane wykorzystanie zdalnych urządzeń detekcji oraz technik geofizycznych, obejmujących gazy, sejsmiczność i odkształcenia terenu. Problemy, związane z narażeniem pól uprawnych i systemów rolniczych na erupcję, studiowane są obecnie po raz pierwszy dogłębnie w Europie, toteż powinny być zaprezentowane wytyczne w zakresie integracji aspektów socjoekonomicznych w zarządzaniu ryzykiem, obejmując również plany zarządzania ryzykiem, ustalane przez środowiska. Przedstawione już zostały plany dotyczące awaryjnych systemów łączności z niedostępnymi obszarami, a opracowanie książki na temat oceny ryzyka i zarządzania sytuacjami kryzysowymi w zakresie erupcji wulkanicznych, stworzonej z myślą o osobach podejmujących decyzje, naukowcach i interesariuszach, przewidziane jest na rok 2012. W ramach projektu Miavita prowadzono prace w ścisłej współpracy z lokalnymi partnerami, by umożliwić naukowcom lepsze zrozumienie zagrożenia powodowanego przez wulkany. Co ważniejsze jednak, osiągnięto poprawę bezpieczeństwa tych społeczności, które znajdują się w cieniu jednego z największych zagrożeń ze strony natury. Wyniki tej szerokiej współpracy, w zakresie erupcji wulkanu Merapi, przedstawione zostaną w środowisku naukowym na następnym kongresie Europejskiej Unii Nauk Geofizycznych (EGU) w kwietniu 2011 roku. Projekt Miavita otrzymał dofinansowanie na badania z konta programu badań „Środowisko”, z Siódmego Programu Ramowego Komisji Europejskiej (7PR).