Ułatwianie osobom z zaburzeniami wzroku dostępu do istotnych społecznie informacji
W całej Europie mieszka przeszło 30 milionów osób niedowidzących i niewidomych. Konwencjonalne rozwiązania, w tym okulary i soczewki kontaktowe, nie zawsze są w stanie rozwiązać problemy ze wzrokiem, które poważnie wpływają na jakość życia i ograniczają możliwości funkcjonowania społecznego i zawodowego. Co więcej, jeśli tego rodzaju zaburzenia pojawiają się w dzieciństwie, mogą prowadzić do dodatkowych problemów związanych z brakiem dostępu do informacji istotnych społecznie. „Brak możliwości zrozumienia społecznie istotnych komunikatów wizualnych może wpływać na ogólny rozwój i jakość życia dziecka”, wyjaśnia Lucia Schiatti, stypendystka działania „Maria Skłodowska-Curie” i doświadczona badaczka zatrudniona we Włoskim Instytucie Technologii. Monica Gori, koordynatorka Wydziału Osób z Zaburzeniami Wzroku działającego przy Instytucie, dodaje: „Biorąc pod uwagę kontekst rehabilitacji wzrokowej i poznawczej, niezwykle istotne jest ustalenie istnienia takiej luki dzięki badaniom ilościowym i podjęcie odpowiednich działań zaradczych na czas, zanim pojawią się atypowe zachowania”. W ramach finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu TIRESIA, Schiatti nawiązała współpracę z badaczami Wydziału Osób z Zaburzeniami Wzroku pod kierownictwem Moniki Gori, a także z badaczami - Andreiem Barbu i Borisem Katzem z Massachusetts Institute of Technology, aby wspólnie pracować nad innowacyjnym systemem rzeczywistości rozszerzonej poprawiającym działanie narządu wzroku u dzieci z poważnymi zaburzeniami. W ramach prac powstały wyjątkowe filtry cyfrowe, które automatycznie poprawiają widzenie i przekazują użytkownikom informacje społeczne i wizualne. „Celem naszych prac było ustalenie, czy problemy sensoryczne, takie jak niska ostrość wzroku i zaburzenia ruchu gałek ocznych, a także zaburzenia poznawcze, powodują różnice dotyczące sposobu skupiania wzroku, które możemy wykryć dzięki obserwacji skupienia”, wyjaśnia Schiatti.
Prace nad filtrami wizualnymi w rzeczywistości rozszerzonej
Opracowane przez zespół projekty filtrów opartych na rzeczywistości rozszerzonej opierały się na analizie różnic dotyczących wykorzystywania narządu wzroku pomiędzy grupami osób widzących i niedowidzących, w tym dorosłych i dzieci cierpiących na różne wady wzroku. Na podstawie wykonanych przez pacjentów zadań wizualnych naukowcy opracowali sieci neuronowe, które automatycznie wzmacniają obszary obrazów, na których osoby widzące skupiają swoją uwagę. Badacze wyszkolili także szereg modeli opartych na algorytmach uczenia głębokiego do wykonywania zadań wizualnych, takich jak rozpoznawanie emocji i klasyfikacja interakcji społecznych. „Celem było zaprojektowanie rozwiązania umożliwiającego trening wzroku i zwracania uwagi dzieci na istotne wskazówki społeczne, aby przeciwdziałać trudnościom w dostrzeganiu istotnych informacji”, wyjaśnia Schiatti.
Analiza skutków upośledzenia wzroku u dzieci
Dzięki przeprowadzonym badaniom zespołowi udało się odkryć, że zaburzenia wzroku często wpływają na mechanizm orientacji społecznej - tendencję ludzi do kierowania wzroku i skupienia na istotne społecznie wskazówki, w tym między innymi mimikę twarzy. „Może to wskazywać, że zaburzenia wzroku mogą prowadzić do wypracowania zachowań społecznych zbliżonych do osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu”, zauważa Schiatti. Wstępne dane z badań wskazują również na obniżenie zdolności rozumienia interakcji społecznych wśród dzieci w wieku 7-10 lat względem starszych dzieci i osób dorosłych, co wskazuje, że to właśnie te lata mogą stanowić kluczowy okres z punktu widzenia rozwoju umiejętności społecznych. „Rezultaty obu analiz potwierdzają istotny charakter badań prowadzonych w ramach projektu TIRESIA i znaczenie opracowania narzędzi ilościowych pozwalających na ocenę i trening umiejętności społecznych w kontekście rehabilitacji narządu wzroku”, zauważa Schiatti.
Lepsze podejście dzięki technologii śledzenia wzroku
Po pomyślnym zakończeniu prac w ramach projektu zespół zamierza udoskonalić opracowane podejście we współpracy z lekarzami i użytkownikami rozwiązań, aby wypracować na tej podstawie metodę szkolenia dzieci z wadami wzroku. „Nasze prace obejmą zaprojektowanie aplikacji i interfejsu użytkownika, a być może także powiązanie ich z rozwiązaniami w zakresie śledzenia wzroku istniejącymi na rynku”, dodaje Schiatti. „Tego rodzaju rozwiązanie można następnie wykorzystać w innych obszarach, w których istotne jest użycie wskaźników ilościowych na potrzeby oceny i treningu umiejętności społecznych. Takie obszary to między innymi wsparcie osób z zaburzeniami neurorozwojowymi, takimi jak na przykład autyzm”.
Słowa kluczowe
TIRESIA, upośledzenie wzroku, dzieci, rzeczywistość rozszerzona, filtry, autyzm, uprzedzenia, społeczne, informacja