Leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów zaczyna się od wczesnej diagnozy
Choroba zwyrodnieniowa stawów, zwana osteoartrozą, która dotyka ponad 25 % osób po 45. roku życia, jest główną przyczyną bólu i niepełnosprawności. Jednak pomimo tak wysokiej częstości występowania rozpoznanie i leczenie tej przewlekłej choroby stawów nadal nastręcza lekarzom wielu trudności. Ale wyobraźmy sobie, że lekarze dysponują wskaźnikiem, który pozwala na rozpoznanie choroby na długo przed osiągnięciem przez nią punktu, po którym leczenie jej staje się niezwykle trudne. Wyniki badań będących przedmiotem finansowanego przez Unię Europejską projektu TARGETMENISCUS pokazują, że wskaźnikiem tym może być zwyrodnienie łąkotki stawu kolanowego. „Łąkotka jest najważniejszą tkanką odpowiedzialną za przenoszenie obciążeń w kolanie, a jej zwyrodnienie jest jednym z głównych czynników ryzyka wystąpienia choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego w przyszłości”, mówi koordynator projektu Martin Englund, pracownik naukowy Uniwersytetu w Lund. Współpracując z multidyscyplinarnym zespołem doktorantów, doktorów i starszych pracowników naukowych, Englund kieruje pracami mającymi na celu odkrycie nowych informacji na temat zmian zwyrodnieniowych łąkotki u ludzi i powiązanych z tym procesów, które często poprzedzają rozwój choroby zwyrodnieniowej stawów.
Ważny wskaźnik wczesnego stadium osteoartrozy
Trzonem tych prac są badania proteomiczne ludzkiej łąkotki i płynu stawowego w różnych stadiach osteoartrozy. Nazywany również mazią stawową, płyn stawowy jest gęstą, lepką substancją, która smaruje i chroni stawy. W związku z tym jego skład może służyć jako ważny biomarker choroby zwyrodnieniowej stawów, zważywszy, że do mazi stawowej trafiają nie tylko białka z łąkotki, ale również inne produkty rozpadu tkanki stawowej. Do analizy płynu zespół projektu wykorzystał spektrometrię mas – technikę analityczną, która mierzy stosunek masy do ładunku jonów. „Nasze odkrycia wskazują na różne wzorce koekspresji białek, sugerując, że wzajemne oddziaływania między mechanizmami białkowymi nasilają się we wczesnych stadiach choroby zwyrodnieniowej stawów, ale zanikają wraz z postępem choroby”, wyjaśnia Englund. Englund twierdzi, że zgodnie z tym odkryciem skuteczne leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów wymaga rozpoczęcia terapii na znacznie wcześniejszym etapie, niż dotychczas sądzono. Więcej szczegółów na temat ustaleń poczynionych w trakcie projektu można znaleźć w artykułach opublikowanych na łamach czasopism „Molecular & Cellular Proteomics” i „Osteoarthritis and Cartilage Open”, przy czym to drugie opracowanie zostało wyróżnione nagrodą Publikacji Roku w dziedzinie badań podstawowych.
Wyzwania podczas pandemii otwierają nowe możliwości badań nad osteoartrozą
Oprócz zastosowania spektrometrii mas do badania łąkotki i płynu stawowego zespół projektu, który otrzymał wsparcie Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych, w swoich badaniach dotyczących łąkotki wykorzystał też szereg zaawansowanych technik obrazowania. Podczas pandemii wystąpiły trudności z wykonywaniem skanów kolan uczestników badania metodą MRI w warunkach klinicznych, w związku z czym przeprowadzono doświadczenia z obrazowaniem próbek tkanek ludzkich przy użyciu mikrotomografii komputerowej i wysokopolowego rezonansu magnetycznego. Choć nieplanowana, ta zmiana kierunku przyniosła kilka ważnych rezultatów. Na przykład współpracując z Uniwersytetem w Oulu, naukowcy odkryli, w jaki sposób sieć kolagenowa łąkotki ulega dezorganizacji w miarę postępu choroby zwyrodnieniowej stawów. Prace te zaowocowały również nową wiedzą na temat zwapnienia łąkotki u ludzi, co ściśle wiąże się z procesem chorobowym. „Wykorzystując dane z biobanków ludzkich tkanek, zaawansowane badania proteomiczne i nowoczesne techniki obrazowania, zrealizowaliśmy prace, które popchnęły tę dziedzinę w kierunku lepszego zrozumienia, w jaki sposób rozwija się choroba zwyrodnieniowa stawów, co może doprowadzić do opracowania nowych strategii jej leczenia”, podsumowuje Englund. Aby podnieść świadomość społeczną na temat choroby zwyrodnieniowej stawów, w ramach projektu uruchomiono internetowy portal poświęcony zapaleniu stawów.
Słowa kluczowe
TARGETMENISCUS, choroba zwyrodnieniowa stawów, zwyrodnienie łąkotki, kolano, choroba stawów, niepełnosprawność, spektrometria mas, obrazowanie, tkanka łąkotki, choroba