Testy chemiczne pomogą chronić zdrowie reprodukcyjne kobiet
Substancje chemiczne zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego (ang. endocrine-disrupting chemicals, EDC) to związki, które w pewnych warunkach mogą oddziaływać na układ hormonalny ludzi i zwierząt. Można je znaleźć w wielu produktach codziennego użytku, takich jak kosmetyki, opakowania produktów spożywczych czy napojów, a także w niektórych pestycydach. Chociaż tych chemikaliów nie można całkowicie uniknąć ani usunąć, maksymalne ograniczenie ekspozycji na nie należy do podstawowych celów przepisów w tym zakresie. „Substancje chemiczne stosowane w Unii Europejskiej są badane pod kątem bezpieczeństwa”, wyjaśnia koordynatorka projektu FREIA Majorie van Duursen z Wolnego Uniwersytetu w Amsterdamie w Holandii. „Jedną z badanych cech jest potencjał w kierunku zaburzania funkcjonowania układu hormonalnego. Jednak naukowcy niedawno doszli do wniosku, że obecne metody testowania są niewystarczające, jeśli chodzi o ocenę wpływu EDC na układ rozrodczy kobiet”.
Uzupełnianie luk w wiedzy na temat układu rozrodczego kobiet
Z tego powodu zrodził się pomysł na projekt FREIA. Miał on trzy najważniejsze cele, z których pierwszym było uzupełnienie niektórych podstawowych luk w obecnej wiedzy na temat kobiecego układu rozrodczego. „Analiza ludzkich tkanek, od fazy płodowej po jajniki kobiet poddawanych leczeniu niepłodności, pozwoliła nam uzyskać wiele nowych informacji”, mówi van Duursen. „Zdołaliśmy znaleźć wiele podobieństw na różnych etapach życia, ale co najważniejsze – zidentyfikowaliśmy również pewne zasadnicze różnice. Na przykład, mimo że jajnik wytwarza komórki jajowe po okresie dojrzewania, produkcja hormonów zaczyna się znacznie wcześniej”. Projekt umożliwił wykazanie, jak biologia jajnika różni się na różnych etapach rozwoju. Okazało się również, że połączenie między mózgiem a jajnikami jest niezwykle istotnym czynnikiem. „W przypadku badania wpływu EDC na rozrodczość kobiet nie można pomijać mózgu”, dodaje van Duursen. Wyniki badań przeprowadzonych w ramach projektu zostały przedstawione w wielu opublikowanych artykułach naukowych.
Badanie wpływu EDC na zdrowie reprodukcyjne kobiet
Drugim kluczowym celem prac było zidentyfikowanie sposobów ulepszenia istniejących metod testowania, aby móc z większą dokładnością wykrywać substancje chemiczne, które mogą wpływać na układ rozrodczy kobiet na różnych etapach życia. Dzięki przeprowadzeniu badań podstawowych udało się określić kilka potencjalnych nowych celów. Pomogło w tym również modelowanie komputerowe. Niektóre z tych narzędzi znajdują się na etapie weryfikacji słuszności koncepcji, zaś pozostałe są na dobrej drodze do ogólnej akceptacji. „Nasze podejścia nadal czekają na pełną walidację”, zaznacza van Duursen. „Kluczową lekcją wyniesioną z tego projektu była potrzeba usprawnienia procesu, począwszy od fazy badań naukowych, aż po zmiany w regulacjach – obecny proces walidacji zajmuje dużo czasu”.
Zalecenia dotyczące ograniczenia ekspozycji na EDC
Trzecim kluczowym celem projektu było podniesienie świadomości na temat substancji zaburzających funkcjonowanie układu hormonalnego wśród kobiet i całego społeczeństwa. „W czasie prac nad tym projektem odkryliśmy, że wiele osób wciąż nie wie o istnieniu EDC”, mówi van Duursen. „Ludzie oczekują, że pracownicy służby zdrowia udzielą im informacji i wskazówek, ale często nie czują się oni wystarczająco kompetentni do udzielania tego typu porad”. Aby temu zaradzić, w ramach projektu opracowano łatwe do zastosowania zalecenia, mające pomóc kobietom w ograniczeniu kontaktu z EDC. Są to głównie proste porady, takie jak regularne mycie rąk, pranie nowych ubrań przed ich założeniem i niepodgrzewanie żywności w plastikowym opakowaniu w kuchence mikrofalowej. „Ogólnie rzecz biorąc, naszym zdaniem był to udany projekt”, podkreśla van Duursen. „Opracowaliśmy nową wiedzę, pokazaliśmy, jak można ulepszyć metody testowania, więc mamy nadzieję, że pomogliśmy zwiększyć świadomość społeczną”. Uruchomiono właśnie finansowany ze środków UE projekt MERLON, którego celem jest kontynuacja cennej pracy i przełomowych osiągnięć projektu FREIA, a także znalezienie metod lepszego wykrywania EDC.
Słowa kluczowe
FREIA, substancja chemiczna, zdrowie reprodukcyjne, substancja chemiczna zaburzająca funkcjonowanie układu hormonalnego, EDC, hormony, dojrzewanie płciowe
