Kompleksowa analiza możliwości nawozów pochodzenia biologicznego
Liczba ludności na świecie rośnie. Jednocześnie sektor upraw żywności stawia czoła nowym wyzwaniom związanym z coraz częstszym występowaniem gwałtownych zjawisk pogodowych oraz innych zagrożeń wynikających z postępującej zmiany klimatu. Wytwarzanie konwencjonalnych nawozów, które zwiększają wydajność upraw, powoduje wzrost emisji gazów cieplarnianych i jest szkodliwe dla środowiska. Co więcej, istnieje wiele łatwo dostępnych surowców pozwalających na produkcję nawozów alternatywnych. Azot i fosfor, dwa pierwiastki wymagane przez rośliny, występują w oborniku, osadach ściekowych, bioodpadach i produktach ubocznych hodowli zwierząt. Ich ponowne wykorzystanie w nawozach pochodzenia biologicznego przyczynia się do zamykania obiegów surowców w europejskim sektorze produkcji żywności. Tego rodzaju nawozy mogą także przyczynić się do poprawy stanu gleby, zmniejszyć ślad środowiskowy oraz ograniczyć zależność Europy od importowanych nawozów fosforowych na bazie apatytu i energochłonnych mineralnych nawozów azotowych. Zespół finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu LEX4BIO miał na celu zbadanie nawozów pochodzenia biologicznego w celu sprawdzenia możliwości zastąpienia nawozów mineralnych i ograniczenia ich wpływu na środowisko bez uszczerbku dla bezpieczeństwa żywnościowego, zdrowia ludzkiego i dostaw pasz.
Rozwój bazy wiedzy na temat naturalnych nawozów
W ramach projektu LEX4BIO zespół dokonał kompleksowej oceny blisko 80 nawozów, znacząco wychodząc poza planowany zakres prac. „Kompleksowe testy skuteczności nawozów przeprowadzone w różnych regionach Europy wykazały, że większość testowanych nawozów może stanowić źródło fosforu i azotu porównywalne z mineralnymi odpowiednikami, jednocześnie oferując szereg dodatkowych korzyści, takich jak utrzymanie jakości gleby”, wyjaśnia Kari Ylivainio, koordynator projektu z ramienia Fińskiego Instytutu ds. Zasobów Naturalnych. Wysoka rozpuszczalność fosforu w wodzie jest powszechnie uważana za kluczowy czynnik wpływający na jakość nawozów sztucznych. „Jednym z rezultatów naszych badań było wykazanie, że w przypadku nawozów pochodzenia naturalnego występuje odwrotna zależność - niska rozpuszczalność może być korzystna z punktu widzenia ograniczania strat związanych z wypłukiwaniem fosforu z gleby”, zauważa Ylivainio. Strategie nawożenia dostosowane do potrzeb upraw pod względem dawki nawozu, czasu nawożenia oraz wykorzystanej metody, a także warunków glebowych, uprawianych roślin i wykorzystywanego nawozu, pozwalają na zaspokojenie wymogów dotyczących składników odżywczych i ograniczenie emisji.
Środowisko, bezpieczeństwo i zdrowie
Opublikowane przez badaczy opracowania zwracają uwagę na możliwe problemy dotyczące nawozów pochodzenia naturalnego, w tym możliwość wprowadzania zanieczyszczeń i patogenów do gleby. Wyniki przeprowadzonych w ramach projektu szeroko zakrojonych badań ekotoksykologicznych wskazują jednak, że „poziomy zanieczyszczeń występujące w związku ze stosowaniem nawozów pochodzenia naturalnego utrzymywały się poniżej unijnych norm, nie występowało także znaczące ryzyko gromadzenia się niebezpiecznych substancji w glebie lub wzrostu odporności na antybiotyki”, mówi Ylivainio. W ramach projektu LEX4BIO powstał protokół oceny cyklu życia produktów nawozowych. Celem tego rozwiązania jest umożliwienie przeprowadzania zharmonizowanych ocen, dzięki którym decydenci i interesariusze będą dysponować możliwością oceny ekologicznych i środowiskowych skutków wykorzystywania tego rodzaju nawozów. „Jednym z najważniejszych rezultatów prac jest potwierdzenie, ze testowane nawozy pochodzenia naturalnego są bezpieczne z punktu widzenia bezpieczeństwa żywności i pasz oraz zdrowia ludzkiego”, podkreśla Ylivainio.
Uwzględnienie czynników społecznych i politycznych
Jednym z obszarów, na których skupił się zespół projektu LEX4BIO, było badanie czynników i przeszkód stojących na drodze zastępowania konwencjonalnych nawozów sztucznych ich odpowiednikami pochodzenia naturalnego w całym łańcuchu wartości. W tym celu badacze wskazali różnice dotyczące między innymi podejścia rolników i konsumentów do recyklingu odpadów. Określenie przeszkód ograniczających akceptację społeczną rozwiązania wskazuje na konieczność przeprowadzenia kompleksowych działań promujących nowe rozwiązania, w tym realizacji kampanii uświadamiających i wprowadzenia odpowiednich zmian w przepisach umożliwiających stosowanie nowych nawozów. Kompleksowe badania i analizy przeprowadzone przez zespół projektu LEX4BIO przełożyły się na 17 publikacji. Trwają też prace nad kolejnymi publikacjami, które uzupełnią bazę wiedzy projektu. Choć nawozy organiczne zostały uwzględnione w tekście europejskiego rozporządzenia w sprawie produktów nawozowych (UE) 2019/1009, zdaniem Ylivainio „przejście z nawozów syntetycznych na organiczne będzie złożonym procesem, w którym istotną rolę odegrają czynniki gospodarcze, technologiczne i społeczne. W związku z tym konieczne są dalsze badania, aby zoptymalizować bezpieczne i zrównoważone wykorzystanie nawozów pochodzenia naturalnego w różnych warunkach. Dzięki takim badaniom Europa będzie o krok bliżej do realizacji planów budowy gospodarki o obiegu zamkniętym i zapewnienia samowystarczalności w produkcji żywności”.
Słowa kluczowe
LEX4BIO, nawozy, nawozy pochodzenia naturalnego, efektywność, skuteczność, nawozy organiczne, jakość gleby, bioodpady, zmiana klimatu, ekotoksykologia
