Odczuwasz poczucie winy lub wstydu z powodu klimatu?
Alarmistyczne prognozy dotyczące zbliżającej się katastrofy spowodowanej postępującą zmianą klimatu stały się codziennością, na własne oczy dostrzegamy także skutki zmian. Nikt nie jest już w stanie ignorować ostrzeżeń dotyczących kryzysu klimatycznego ani uniknąć trudnych wyborów związanych ze zmianą klimatu. Zastanawiamy się, czy powinniśmy polecieć na konferencję, zamówić w restauracji posiłek z mięsem, a nawet kupić wodę w plastikowej butelce. Każdego dnia stawiamy czoła konieczności podejmowania decyzji, których skutki wpływają na otaczające nas środowisko. Jakie czynniki wpływają na dokonywane przez nas wybory? Zespół badaczy z Uniwersytetu Kopenhaskiego w Danii zbadał, w jaki sposób poczucie winy i wstydu związanych z ekologią wpływają na jednostki i ich codzienne zachowania. Wyniki przeprowadzonych przez nich badań zostały opublikowane na łamach czasopisma naukowego „Frontiers in Sustainability”.
Odczuwasz lęk związany z klimatem?
Badacze przeprowadzili rozmowy z grupą mieszkańców i mieszkanek Danii, reprezentatywną pod względem płci, wykształcenia, wieku, miejsca zamieszkania oraz poziomu świadomości ekologicznej. Ustalili, że świadomi ekologicznie uczestnicy częściej odczuwali poczucie winy, gdy nie byli w stanie dorównać do własnych wyśrubowanych standardów środowiskowych. Mniej świadome osoby odczuwały wstyd z powodu braku zaangażowania i zainteresowania tematem. „Osoby, którym zależy na środowisku, doświadczają poczucia winy związanego z tym, że ich zdaniem nie robią wystarczająco dużo. To wynika z odczuwanego wysokiego stopnia odpowiedzialności za swoje działania i ich wpływ na środowisko”, wyjaśnia Rikke Sigmer Nielsen, główna autorka badania z Wydziału Ekonomii Żywności i Zasobów, której wypowiedź została przytoczona w informacji prasowej. „Jednocześnie osoby, które w mniejszym stopniu interesują się kwestiami ekologii, mają tendencję do odczuwania wstydu z powodu swojego braku zainteresowania i unikania działań środowiskowych. Zjawisko to często występuje podczas interakcji społecznych”. Badanie może stanowić cenną pomoc dla decydentów, doradców oraz podmiotów odpowiedzialnych za opracowywanie strategii, przepisów oraz informacji promujących bardziej świadome ekologicznie zachowania. „Nasze rezultaty mogą pomóc decydentom i organizacjom w projektowaniu skuteczniejszych kampanii i inicjatyw politycznych mających na celu promowanie bardziej zrównoważonych zachowań”, twierdzi Nielsen.
Czy należy używać poczucia winy i wstydu jako broni?
Istnieje szansa, że badanie wywoła szerszą debatę etyczną i moralną na temat wykorzystywania poczucia winy i wstydu w komunikatach dotyczących środowiska. „Próby wywołania wstydu często odnoszą odwrotny skutek - prowadzą do oporu i zaprzeczenia, zamiast do zmiany zachowań na lepsze. Zdecydowanie nie chcemy dążyć w tym kierunku”, podsumowuje Nielsen. „Warto jednak zauważyć, że osoby, którym najbardziej zależy na kwestiach środowiskowych, mogą w niektórych przypadkach wykorzystywać swoje poczucie winy i wstydu jako rodzaj moralnego kompasu motywującego ich do bardziej ekologicznych i zrównoważonych działań. Mówimy o złożonych emocjach, dlatego jeśli zależy nam na zachęcaniu ludzi do podejmowania proekologicznych decyzji, musimy doskonale zrozumieć ich uczucia”.
Słowa kluczowe
poczucie winy, wstyd, klimat, środowisko, zachowanie, wstyd ekologiczny, ekologiczne poczucie winy