Rola kobiet w ciąży w monitorowaniu malarii

Jak się okazuje, kobiety w ciąży mogą stać się bohaterkami pierwszej linii walki z malarią, pomagając w śledzeniu trendów przestrzennych i badaniach genetycznych na potrzeby ukierunkowanych interwencji.

Zdrowie

Ponieważ malaria jest jednym z utrzymujących się globalnych zagrożeń dla zdrowia, nadzór nad tą chorobą należy do kluczowych filarów programów zwalczania oraz eliminacji. Niestety, obecny nadzór napotyka szereg wyzwań ograniczających skuteczność walki z rozprzestrzenianiem się tej choroby. Tradycyjne metody, jak na przykład ciągłe monitorowanie przypadków malarii w placówkach służby zdrowia, są ograniczone przez czynniki, takie jak zaniżona liczba przypadków z powodu osób, które nie zgłaszają się do lekarza, a także zakażeń bezobjawowych, które pozostają niewykryte. Podobnie, przekrojowe badania ankietowe prowadzone w gospodarstwach domowych są wprawdzie cennym źródłem wiedzy na temat częstości występowania malarii, ale ich złożoność logistyczna i wysokie koszty powodują, że są organizowane zbyt rzadko, maksymalnie raz w roku, ograniczając możliwość ciągłego monitorowania w zakresie czasowym.

Testy na malarię w ramach opieki przedporodowej

Zespół projektu PregMal, realizowanego przy wsparciu działań „Maria Skłodowska-Curie” (MSCA), zaproponował nowe podejście do nadzoru nad malarią, w którym wykorzystano wizyty kobiet w ciąży w gabinetach lekarskich w ramach opieki przedporodowej. Jak wyjaśnia Alfredo Mayor, główny badacz w projekcie: „Rutynowe badania kobiet w ciąży z przyczyn niezwiązanych z malarią zapewniają solidne dane reprezentacyjne dla częstości występowania choroby w danej społeczności, uwzględniające również zakażenia przebiegające bezobjawowo”. Opierając się na dostępnych danych zebranych na obszarze południowego Mozambiku w latach 2016–2019, uczeni wykorzystali narzędzia uczenia maszynowego do analizy markerów genetycznych czynnika wywołującego malarię – zarodźca sierpowatego (Plasmodium falciparum). Umożliwiło to zespołowi określenie geograficznego rozkładu różnych populacji zarodźca i rzucenie nowego światła na proces ewolucji i rozprzestrzeniania się pasożyta w poszczególnych regionach. Dodatkowo stypendysta MSCA Arnau Pujol, zainspirowany istniejącymi narzędziami wykorzystywanymi w kosmologii, opracował nowy algorytm o nazwie EpiFRIenDs, umożliwiający wykrywanie ognisk malarii i określanie najbardziej narażonych obszarów. „Rutynowe badania kobiet w ciąży podczas wizyt lekarskich są już przeprowadzane pod kątem innych chorób, więc włączenie testów na malarię byłoby logistycznie proste i opłacalne”, podkreśla Mayor.

Kobiety w ciąży jako wskaźniki występowania malarii

Wyniki projektu PregMal wskazały na ewidentny potencjał badań kobiet w ciąży jako wskaźników stosowanych w nadzorze nad malarią. Badanie na obecność zakażenia zarodźcem sierpowatym podczas pierwszej wizyty w ramach opieki przedporodowej okazało się niezawodną metodą rozróżniania przestrzennych i czasowych trendów w zakresie przenoszenia malarii w społeczności. Co ciekawe, badania kobiet w ciąży wykazały spójność w odzwierciedlaniu stopnia obciążenia malarią w ogólnej populacji, niezależnie od parytetu czy statusu HIV. Zakresy różnorodności genetycznej pasożyta obserwowane u kobiet w ciąży również odzwierciedlały te stwierdzone w szerszej populacji. Podczas prac prowadzonych w ramach projektu pojawiły się jednak problemy z czułością testów diagnostycznych, szczególnie na obszarach o umiarkowanym lub wysokim wskaźniku przenoszenia malarii. Co więcej, odkryto znaczące trzymiesięczne opóźnienie między trendami występowania malarii obserwowanymi u kobiet w ciąży a przypadkami zgłoszonymi w placówkach służby zdrowia. Wynikało to prawdopodobnie z faktu, że te ostatnie odzwierciedlają niedawne zakażenia, podczas gdy badania kobiet w ciąży pokazują skumulowane lub starsze infekcje.

Znaczenie dla programów zwalczania malarii

„Idąc dalej, chcemy wykorzystać to nowe źródło informacji do wzmożenia wysiłków na rzecz zwalczania i eliminacji malarii”, podkreśla Pujol. Poprzez integrację danych epidemiologicznych i genomicznych zespół planuje ocenić wpływ obecnych interwencji przeciwmalarycznych na ograniczenie transmisji tej choroby. Uczeni zamierzają również monitorować częstość występowania markerów genetycznych związanych z opornością na różne leki przeciwmalaryczne. Ponadto ocenie poddany zostanie wpływ takich czynników, jak zachowania związane z poszukiwaniem opieki czy stosowanie moskitier, na częstość występowania malarii.