Projekt otwartej szkoły wspiera współpracę naukową w zakresie wyzwań stojących przed miastami
W coraz bardziej złożonym świecie edukacja naukowa nabiera kluczowego znaczenia, ponieważ pozwala na przygotowanie młodzieży na radzenie sobie z wyzwaniami przyszłości, związanymi z nowoczesną technologią, ochroną środowiska i klimatem. Zdaniem naukowców, usprawnienie procesów uczenia się poza murami szkoły poprzez zaangażowanie społeczności umożliwi przekształcenie wiedzy w działanie. Tak rozumiana koncepcja otwartej szkoły została zbadana w ramach finansowanego przez Unię Europejską projektu PULCHRA, którego celem było stworzenie nowych partnerstw w społecznościach lokalnych z myślą o wspieraniu edukacji naukowej dostępnej dla wszystkich obywateli. W projekcie wzięło udział 12 partnerów, którzy wykorzystując koncepcję „miast jako ekosystemów miejskich”, opracowali program uwzględniający tematy dotyczące kwestii środowiskowych i społeczno-gospodarczych. „Proces uczenia się musi uwzględniać zarówno szeroki zakres danych środowiskowych i społeczno-gospodarczych, jak i podejście holistyczne pod względem ciągłego zaangażowania, które nie ogranicza się do prowadzenia lekcji w szkołach. Proces ten powinien być wzbogacony o możliwości odkrywania, badania, a nawet wdrażania koncepcji naukowych w prawdziwym życiu”, przekonuje Constantinos Cartalis, koordynator projektu PULCHRA.
Wykorzystanie umiejętności rozwiązywania problemów w praktyce
Zespół projektu PULCHRA postawił na realizację pilotażowych działań tematycznych nazwanych wyzwaniami miejskimi, ponieważ chciał w ten sposób zachęcić uczestników do czynnego kształtowania dobrostanu całej społeczności. Projekty pilotażowe zostały opracowane przez uczniów w odpowiedzi na sześć tematów związanych z celami zrównoważonego rozwoju ONZ. Wśród tematów znalazło się: zasilanie miast bez szkody dla klimatu; budynki dla miast przyszłości; rewitalizacja przestrzeni miejskiej w celu łączenia mieszkańców w ramach zdrowego środowiska; od utylizacji odpadów do efektywnego gospodarowania zasobami – gospodarka o obiegu zamkniętym w skali miasta; wzorce mobilności, które wspierają rozwój społeczności i innowacje zapewniające korzyści społeczne i środowiskowe. „Jak widać, są to złożone wyzwania wymagające zastosowania interdyscyplinarnego podejścia, jednak uczniowie – wespół ze swoją społecznością – osiągnęli fantastyczne wyniki. Zaprojektowali plany rewitalizacji swojej okolicy, dając pierwszeństwo rozwiązaniom opartym na przyrodzie i zazielenianiu przestrzeni miejskiej, zmieniając wzorce mobilności w celu zmniejszenia emisji dwutlenku węgla, propagując energooszczędność budynków i podnosząc świadomość na temat efektywnego gospodarowania zasobami. W praktyce udało im się zastosować podejście do miasta jako do miejskiego ekosystemu”, dodaje Cartalis. Uczniowie zostali podzieleni na zespoły naukowe wspierane nie tylko przez członków projektu PULCHRA, ale także zewnętrznych interesariuszy: uniwersytety, ośrodki badawcze, przedsiębiorstwa z sektora publicznego i prywatnego, organy administracji centralnej i lokalnej, a także organizacje pozarządowe i rodziny. Następnie zorganizowano otwarte warsztaty, podczas których projekty zostały przedstawione lokalnym społecznościom. W miejskich wyzwaniach z powodzeniem wzięło udział 2 834 uczniów w wieku od 12 do 18 lat, 235 nauczycieli i około 300 interesariuszy w 10 państwach członkowskich UE: Czechach, Niemczech, Irlandii, Grecji, Włoszech, na Cyprze, Łotwie, w Polsce, Rumunii i Szwecji.
Zalety otwartego szkolnictwa
Bardzo owocne okazało się zastosowanie w projekcie podejścia multidyscyplinarnego, obejmującego 21 różnych przedmiotów nauczania. W ramach wyzwań miejskich wykorzystano szereg metod edukacyjnych, między innymi uczenie się przez rozwiązywanie problemów i doświadczanie. Uczniowie mieli możliwość zbierania danych w terenie i w środowisku laboratoryjnym, korzystania z różnorodnych narzędzi, kwestionariuszy i zestawów do analizy chemicznej, prowadzenia badań opisowych i promowania interaktywnych doświadczeń z udziałem lokalnych społeczności. Metoda otwartego szkolnictwa opracowana w ramach projektu PULCHRA została pozytywnie oceniona przez wszystkich uczestników. „Uczniowie podkreślali, że »uczenie się przez działanie« powinno należeć do głównych metod pedagogicznych, a jednocześnie bardzo docenili znaczenie roli ekspertów i interesariuszy w poszerzaniu ich wiedzy i zwiększaniu motywacji”, zaznacza Cartalis. Nauczyciele zwrócili również uwagę na wkład zarówno ekspertów, jak i interesariuszy w poszerzenie wiedzy praktycznej, kreatywności i zainteresowania uczniów. Wyniki te jasno pokazują, że systemy edukacyjne w Europie powinny w większym stopniu włączać koncepcję otwartej szkoły. „Dodatkowo zaleca się powiązanie praktyk i produktów edukacyjnych z celami zrównoważonego rozwoju, co zapewni społeczności edukacyjnej zintegrowane ramy działania”, dodaje Cartalis.
Słowa kluczowe
PULCHRA, edukacja, otwarte szkolnictwo, cele zrównoważonego rozwoju, ekosystemy miejskie, nauki biologiczne, edukacja naukowa