Nowy sposób rozumienia przemian demokratycznych dzięki nowemu zestawowi danych
Dlaczego w przypadku niektórych dyktatur dochodzi do przemian demokratycznych, z kolei inne skutecznie opierają się procesom liberalizacji? Dlaczego niektóre demokracje charakteryzują się dużą odpornością, choć jednocześnie w innych państwach można dostrzec widoczny regres lub całkowite załamanie tego ustroju? Choć to właśnie na takich pytaniach opierają się analizy przemian ustrojowych, podejścia ilościowe wykorzystywane obecnie przez politologów wymagają przyjmowania nieprawdopodobnych założeń i opierają się na wątpliwych jednostkach analizy. Tego rodzaju badania często analizują też kwestie upadku ustrojów demokratycznych oraz przemian demokratycznych jako oddzielne zagadnienia badawcze, co utrudnia spójne analizowanie zmian ustrojowych jako całości. Dzięki nowemu zestawowi danych dotyczących transformacji ustrojowej opracowanemu przez badaczy ze szwedzkiego Instytutu V-Dem (Varieties of Democracy) naukowcy mają teraz możliwość przyjrzeć się procesom demokratyzacji i autokratyzacji traktując je jako powiązane ze sobą, lecz przeciwstawne zjawiska. Zestaw danych opracowany dzięki wsparciu ze strony projektu FASDEM, obejmuje 680 przypadków zmian ustrojowych, które wydarzyły się w latach 1900-2019. Jego autorzy uwzględnili zróżnicowane rodzaje transformacji ustrojowych – liberalizację w autokracjach, pogłębianie demokracji w państwach demokratycznych oraz proces autokratyzacji zarówno w ustrojach demokratycznych, jak i autokratycznych. Prace w ramach projektu FASDEM zostały sfinansowane ze środków Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych. Baza danych dotyczących zmian ustrojowych obejmuje dziesięć modeli skutkujących różnymi rezultatami, w tym transformacją demokratyczną oraz upadkiem demokracji. W oparciu o zestaw danych, naukowcy doszli do wniosku, że tylko niektóre procesy przemian ustrojowych mogą doprowadzić do trwałej i skutecznej zmiany ustroju, ponadto nie ma gwarancji, że taka zmiana w ogóle nastąpi. W praktyce zaledwie około 40 % państw autokratycznych wkraczających na ścieżkę liberalizacji przekształca się w państwa demokratyczne. Z kolei w przypadku 77 % państw z ustrojami demokratycznymi doświadczających procesów autokratyzacji dochodzi do załamania dotychczasowego ustroju.
Trzy najważniejsze korzyści
Jak czytamy w opracowaniu opublikowanym na łamach czasopisma naukowego „Journal of Peace Research”, dzięki nowym danym na temat przemian ustrojowych, które miały miejsce na przestrzeni ostatnich 120 lat, autorzy tego zestawu danych zapewniają trzy kluczowe korzyści, które wyróżniają go względem dotychczasowych podejść. Po pierwsze, pozwala na uniknięcie problematycznych założeń jednorodności, a także stałych oraz symetrycznych rozkładów. Po drugie, uwzględnia kluczowe wnioski z badań jakościowych, traktując przemiany ustrojowe jako wieloetapowe procesy o niepewnych skutkach. Ostatnią korzyścią jest fakt, że dzięki zestawowi danych naukowcy mogą analizować procesy przemian demokratycznych oraz autokratycznych w sposób systematyczny na postawie tych samych ram. Aby podkreślić te korzyści, badacze zestawili dane dotyczące przemian ustrojowych w Turcji z danymi uzyskanymi z innych źródeł. Z przeprowadzonych analiz wynika, że inne źródła zawyżały poziom demokracji lub uwzględniały przemiany i załamania, lecz tylko nowy zestaw danych dokładnie odzwierciedlał charakter zmian w Turcji w ujęciu długoterminowym.
Wpływ na badania dotyczące konfliktów
Nowy zestaw danych na temat procesów transformacji ustrojowych przełoży się w znaczącym stopniu zarówno na badania ilościowe, jak i jakościowe. W związku z tym naukowcy są pewni, że opracowane dane doczekają się wielu zastosowań w obszarze badań dotyczących konfliktów. Autorzy liczą na to, że zostaną wykorzystane w debatach na temat wpływu przemian autokratycznych na poziom agresji państw, wpływu demokratyzacji w zróżnicowanych etnicznie społeczeństwach na ryzyko wojen domowych, a także skutków interwencji wojskowych w kontekście ustrojów demokratycznych.
Słowa kluczowe
FASDEM, demokracja, autokracje, liberalizacja, transformacja, reżim, demokratyzacja