Analiza rozwojowej roli interakcji między rodzicem a dzieckiem
Interakcje między rodzicem a dzieckiem obejmują częstą wymianę spojrzeń, głużenie czy śmiech. Jak wiadomo, tworzenie się tej więzi ma kluczowe znaczenie dla fizycznego dobrostanu i przetrwania niemowląt, jednak interakcje rodzic–dziecko są równie ważne dla wczesnego rozwoju społecznego i emocjonalnego. „Mimo to wciąż nie rozumiemy mechanizmów stojących za procesami, które w tym czasie występują”, zauważa Emily Jones z brytyjskiej uczelni Birkbeck College (Uniwersytet Londyński), koordynatorka projektu SAPIENS. „Nie wiemy na przykład, jakie elementy interakcji między rodzicem a dzieckiem mają krytyczne znaczenie. Jest to ważna informacja, jeśli chcemy wspierać rodziców, którzy zmagają się z wyzwaniami związanymi ze zdrowiem psychicznym lub mają dzieci z trudnościami. Musimy wiedzieć, które elementy kontaktów między rodzicem a dzieckiem należy wspierać”.
Budowanie solidnej sieci badawczej
W związku z tym celem projektu SAPIENS, wspieranego w ramach działań „Maria Skłodowska-Curie”, było wyjście poza zwykły opis tego, co dzieje się między rodzicem a dzieckiem, i ustalenie najważniejszych elementów takich interakcji. Zespół projektu postanowił opracować nowe narzędzia analityczne służące tym konkretnym potrzebom. W tym celu w ramach projektu SAPIENS utworzono prężnie działającą sieć badawczą. W jej skład weszli naukowcy na wczesnym etapie kariery, którzy dzięki projektowi mogli przeprowadzić pionierskie badania. „Zebraliśmy piętnaścioro naukowców z całej Europy – reprezentujących różne dziedziny wiedzy i różne doświadczenia”, mówi Jones.
Metody pomiaru interakcji między rodzicem a dzieckiem
Wśród najważniejszych innowacji opracowanych przez badaczy należy wymienić komputerową metodę pomiaru spojrzeń zarówno rodzica, jak i dziecka w czasie ich wzajemnych interakcji. Celem była próba znalezienia skoordynowanych wzorców kontaktu wzrokowego. Dane zostały zebrane podczas serii zadań realizowanych w formie interaktywnej zabawy. Kolejnym elementem badań, za który odpowiedzialny był inny członek zespołu, było zebranie danych na temat zaburzeń ze spektrum autyzmu, schorzenia neurorozwojowego, które wpływa na umiejętności społeczne. W ten sposób chciano sprawdzić, czy mogą istnieć różnice we wczesnych interakcjach między rodzicem a dzieckiem, na długo przed pojawieniem się u niemowlęcia objawów behawioralnych świadczących o zaburzeniu. „Inni badacze opracowali oparte na sztucznej inteligencji algorytmy do pomiaru reakcji mózgu niemowląt na różne obrazy”, dodaje Jones. „Celem tego zadania było wybranie bodźców na podstawie wcześniejszych reakcji, aby sprawdzić, czy można ustalić istnienie preferencji. Może nam to pomóc w zidentyfikowaniu rodzajów interakcji, które najbardziej sprzyjają rozwojowi niemowląt”.
Identyfikacja wczesnych różnic w mózgach niemowląt
Ten wspólny wysiłek przyniósł szereg cennych odkryć, które mogą pomóc rzucić światło na ważne elementy interakcji dziecko–rodzic. Przykładem są badania z wykorzystaniem dużych zbiorów danych, które pozwoliły zaobserwować wcześnie występujące różnice w mózgach noworodków, u których w wieku niemowlęcym stwierdzono zaburzenia ze spektrum autyzmu. „Mechanizm, jaki może w tym wypadku występować, dotyczy różnic w przetwarzaniu bodźców wzrokowych”, wyjaśnia Jones. „Może to wpływać na to, jak dzieci postrzegają ludzi wokół siebie”. Z kolei badanie bliźniąt pomogło wyjaśnić, do jakiego stopnia ludzkie interakcje są uwarunkowane genetycznie lub środowiskowo. „Odkryliśmy, że wczesne zachowanie cechujące się umiejętnością uwagi może być dziedziczne”, mówi Jones. „Oznacza to, że nasze geny wpływają na to, na co patrzymy. Możemy więc przyjść na świat z tendencją do interesowania się ludźmi”. Niektóre narzędzia oparte na SI, takie jak metoda pomiaru parametrów spojrzeń, zostały opracowane w modelu otwartego oprogramowania i są już dostępne dla innych naukowców. „Wykorzystanie w naszej pracy narzędzi SI to dla nas nowy kierunek”, zauważa Jones. „Obecnie mamy w zespole nowego doktoranta, który zajmuje się tym zagadnieniem, aby umożliwić nam dalsze postępy”. Jeśli chodzi o wykorzystanie sztucznej inteligencji, jednym z ważniejszych obszarów będzie pójście w kierunku spersonalizowanych diagnoz. „Mamy tendencję do zakładania, że to, co jest dobre dla jednego dziecka, będzie dobre dla wszystkich”, mówi Jones. „Ale niekoniecznie jest to prawda. Ponieważ dzieci nie są w stanie same nam powiedzieć, jakie rodzaje interakcji lubią, mamy nadzieję, że uda nam się znaleźć sposób, aby powiedziały nam to ich mózgi”.
Słowa kluczowe
SAPIENS, mózg, noworodek, zdrowie psychiczne, SI, geny, bliźnięta, niemowlęta
