Dążenie Europy do wzmocnienia sektora niebieskiej biogospodarki
W 2018 roku dzięki finansowaniu z Unii Europejskiej uruchomiono projekt BlueBio poświęcony identyfikacji nowych i doskonaleniu już istniejących strategii wprowadzania bioproduktów na rynek. Jego głównym celem było ustanowienie skoordynowanego systemu finansowania działalności badawczo-rozwojowej z myślą o zapewnieniu Europie solidnej pozycji w sektorze niebieskiej biogospodarki. Chcąc osiągnąć ten ambitny cel, partnerzy skupieni wokół inicjatywy BlueBio opracowali Strategiczny program badań i innowacji (SRIA) – dokument mający pomóc wszystkim zainteresowanym stronom w podjęciu możliwie najlepszych działań w kierunku tworzenia wartości w ramach niebieskiej biogospodarki. Niebieska biogospodarka to działalność oparta na zrównoważonym wykorzystaniu odnawialnych, żywych zasobów wodnych, takich jak algi, gąbki, ryby, małże i mikroorganizmy z mórz, jezior, strumieni i zakładów akwakultury. Zasoby te dostarczają człowiekowi bogactwa najróżniejszych produktów i usług. Innowacyjność tego sektora polega zazwyczaj na opracowywaniu nowej żywności, pasz, neutraceutyków i dodatków, produktów leczniczych i kosmetyków, zielonych chemikaliów i materiałów, a także enzymów stosowanych w ekologicznym przetwórstwie przemysłowym. Zaplanowane w ramach projektu BlueBio prace nad programem SRIA obejmowały proces tworzenia prognoz oraz możliwych scenariuszy, w który zaangażowanych było wiele zainteresowanych stron, takich jak przedstawiciele przemysłu, organów rządowych, społeczeństwa i środowisk naukowych. W komunikacie prasowym zamieszczonym na stronie internetowej projektu BlueBio czytamy: „Dzięki organizacji serii warsztatów dla zainteresowanych stron ich uczestnicy mieli okazję stworzyć wizję roku 2050 i na tej podstawie zmapować scenariusze dotyczące potencjalnej sytuacji świata przyszłości, odpowiadając na pytania o to, jak mogłaby wyglądać niebieska biogospodarka w 2050 roku i jak można by osiągnąć określone efekty, a innych uniknąć, jednocześnie mapując kolejne kroki w kierunku realizacji możliwych przyszłych scenariuszy w celu opracowania dla każdego z nich odpowiedniego programu badań”.
Obszary wymagające innowacji
SRIA koncentruje się na sześciu obszarach niebieskiej biogospodarki wymagających podjęcia działań w zakresie badań naukowych i innowacji. Pierwszy z nich – „niebieska równowaga” – dotyczy potrzeby zrozumienia tzw. niebieskiej biosfery i zidentyfikowania punktów krytycznych dla usług ekosystemowych, co pozwoli na bardziej wydajne wykorzystanie dostępnej biomasy. „Musimy wykorzystać nowe technologie, aby zrozumieć skutki manipulacji ekosystemem i interakcji między środowiskiem lądowym i morskim. Rozwiązania oparte na przyrodzie muszą być częścią zrównoważonego użytkowania”, czytamy w dokumencie. W przypadku drugiego omawianego obszaru, nazwanego „równowagą społeczną”, kluczowym aspektem jest wzajemne oddziaływanie między niebieską biogospodarką a społeczeństwem. „Warunkiem koniecznym do opracowania regulacji, planów zarządzania i strategii rynkowych jest obecność zaufania, zrozumienia oraz legitymizacji społecznej”. Trzeci uwzględniony w dokumencie obszar dotyczy zmiany klimatu, która według wszelkich szacunków istotnie wpłynie na ekosystemy wodne. „Musimy zdobyć wiedzę i opracować modele dotyczące bezpośrednich i pośrednich skutków, zarówno w celu zarządzania systemem społeczno-ekologicznym, jak i w celu dostosowania się i łagodzenia tego wpływu”, wyjaśniają autorzy analizy. W ramach czwartego obszaru potrzeb w zakresie badań i innowacji główny nacisk położono na innowacje technologiczne i szeroki wachlarz możliwości, jakie oferują one sektorowi niebieskiej biogospodarki. „Ważnymi elementami tej układanki są inteligentne systemy monitorowania, inżynieria genetyczna, znalezienie alternatywy dla środków przeciwdrobnoustrojowych, recyrkulacyjne systemy akwakultury, wychwytywanie dwutlenku węgla, poprawa zasobów paszowych i żywnościowych oraz zapewnienie zdrowia i dobrostanu zwierząt”. W odniesieniu do rozwoju łańcucha wartości (obszar piąty) autorzy analizy zauważają: „Jeśli niebieska biogospodarka ma być odporna na przyszłe zmiany, cykl produkcyjny musi zostać zamknięty. Musimy zoptymalizować strumienie uboczne, zminimalizować ilość odpadów, zrozumieć cały ekosystem łańcucha wartości – zarówno niebieski, jak i zielony – oraz wdrożyć mechanizm identyfikowalności na wszystkich etapach łańcucha”. Wreszcie, w szóstym obszarze, który dotyczy nauki dla społeczeństwa, podkreślono znaczenie akceptacji wszystkich działań przez społeczeństwo, bez której nie może być mowy o efektywności badań i innowacji. „Musimy zrozumieć, w jaki sposób należy wspierać budowanie powiązań między nauką a procesami decyzyjnymi, poprawą edukacji, wzmacnianiem pozycji ludzi, budowaniem potencjału i promowaniem wiedzy o morzach i oceanach”. Finansowanie działalności badawczo-rozwojowej wymaga znajomości wcześniejszych i trwających badań naukowych oraz aktualnych luk w wiedzy. W związku z tym zespół projektu BlueBio (ERA-NET Cofund on Blue Bioeconomy – Unlocking the potential of aquatic bioresources) stworzył bazę danych zawierającą informacje na temat 3 254 projektów badawczych dotyczących niebieskiej biogospodarki, finansowanych na szczeblu międzynarodowym i krajowym, które były realizowane w latach 2003–2019. Więcej informacji: strona projektu BlueBio
Słowa kluczowe
BlueBio, biogospodarka, niebieska biogospodarka, badania naukowe i innowacje, ekosystem, społeczeństwo, zmiana klimatu, innowacje technologiczne, łańcuch wartości
