Wspólnotowa opera odzyskuje swoją dawną reputację
Choć opera pozostaje kamieniem węgielnym europejskiej kultury, może być ona źródłem podziałów. Niektórzy ją kochają, inni uważają za staromodną, drogą i tylko dla wybranych. „W rzeczywistości opera zawsze przodowała pod względem twórczości – wykorzystując nowe instrumenty, tworząc nowe historie, estetykę i techniki. Obecnie nie cieszy się już taką popularnością jak kiedyś”, mówi Mikel Zorrilla, dyrektor ds. mediów cyfrowych w firmie Vicomtech i koordynator finansowanego ze środków UE projektu TRACTION. Projekt TRACTION tchnął nowe życie w niektóre z fundamentalnych dzieł opery poprzez trzy nowe spektakle współtworzone przez wspólnotę w 11 miejscach, w tym w gmachu opery, więzieniu, salach koncertowych, szkołach, placach publicznych i przestrzeni wirtualnej. Występy – w języku katalońskim, kreolskim, angielskim, irlandzkim, portugalskim i hiszpańskim – obejrzało na żywo ponad 8 000 widzów. Przy produkcjach pomagało ponad 1 300 artystów-amatorów i członków wspólnot.
Siła opery wspólnotowej
Każda z tych trzech nowych współtworzonych oper angażowała młodych ludzi zarówno w występy, jak i ich promocję, aby przyciągnąć nowych widzów. W październiku 2022 roku w Barcelonie dwukrotnie wystawiono operę wspólnotową na dużą skalę – La Gata Perduda w Liceu Opera House, wyprzedając całą masę biletów. Chór utworzono z 12 różnych chórów amatorskich z dzielnicy Raval, niektóre z nich, takie jak Chór Kudyapi lub Chór Muzyczny, składały się z młodych ludzi. W portugalskiej operze O Tempo (Somos Nós), prowadzonej przez Szkołę Muzyczną SAMP, wzięli udział młodzi więźniowie zakładu karnego w Leirii, ich krewni i osoby pracujące z młodzieżą. Operę wystawiono czterokrotnie w czerwcu 2022 roku: dwa razy w więzieniu i dwa razy na głównej scenie sali koncertowej Gulbenkian. W Irlandii opera Out of the Ordinary/As an nGnách została poprowadzona przez Irlandzką Operę Narodową i była współtworzona wraz z nastolatkami z obszarów wiejskich, dając początek pierwszej operze w rzeczywistości wirtualnej współtworzonej przy udziale różnych wspólnot. Latem 2022 roku opera, która niosła ze sobą przesłanie środowiskowe, odbyła tournée po Irlandii i poza jej granicami. „Te doświadczenia mogą być przełomowe. Na przykład, podczas gdy więźniowie często wykorzystują takie zajęcia jako oderwanie od rutyny, niektórzy odkryli dzięki niej nowy sposób wyrażania siebie”, zauważa Zorrilla.
Wykorzystanie technologii
Częściowo jako obejście ograniczeń związanych z pandemią COVID-19, w ramach projektu opracowano dwa nowe narzędzia cyfrowe, które ułatwiły interakcje ponad 20 000 użytkowników. Umożliwiając uczestnikom współpracę nad działaniami, „Przestrzeń współtworzenia” posłużyła do przeprowadzenia całej gamy czynności, od stworzenia kompozycji muzycznych po zaprojektowanie plakatów, podczas gdy „Scena współtworzenia” łączyła ludzi w czasie rzeczywistym. Przykładowo, w Portugalii narzędzie do transmisji strumieniowej w czasie rzeczywistym z wielu lokalizacji pozwoliło osadzonym w więzieniu śpiewać razem z wykonawcami z zewnątrz, a uczestniczenie w występach było możliwe także na całym świecie – za pośrednictwem telefonów komórkowych i laptopów. „Ponieważ umożliwia również zarządzanie mediami na żądanie, jest jak połączenie wideokonferencji i narzędzia produkcyjnego”, dodaje Zorrilla. Odnotowano również szerokie zainteresowanie mediów. Opera w Barcelonie, przykładowo, była transmitowana i nadawana w odcinkach w katalońskiej telewizji, osiągając łączną oglądalność 766 000 widzów. „Nasze badanie wykazało, że: 94 % ludzi czuło się »aktywnie zaangażowanymi«; 89 % »uczyło się od innych ludzi«; 77 % »zmieniło dzięki projektowi swoje poglądy«; a dla 75 % osób »udział korzystnie wpłynął na ich samopoczucie«”, mówi Zorrilla.
Przesuwanie granic
W ramach projektu TRACTION powstała książka, strona internetowa i techniczna wiki, aby pomóc innym formom sztuki i inicjatywom społecznym we wdrożeniu tych technik. „Ponieważ europejska opera jest finansowana ze środków publicznych, potrzebujemy zmian politycznych. Polityka kulturalna powinna priorytetowo traktować wzmacnianie ludzkich możliwości, czyniąc prawo do swobodnego uczestnictwa w życiu kulturalnym społeczności podstawą Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i ustanawiając współtworzenie jej najważniejszym elementem”, podsumowuje Zorrilla. Partnerzy projektu TRACTION nadal rozwijają narzędzia cyfrowe, oceniając ich przydatność w innych dziedzinach, a w najbliższym czasie planowane są kolejne występy.
Słowa kluczowe
TRACTION, współtworzenie, opera, młodzież, więzienie, rzeczywistość wirtualna, polityka kulturalna, narzędzia cyfrowe